احتمالا لایه اوزون هیچ زمان ترمیم نشود

به نقل از سی‌ان‌ان، بازیابی لایه اوزون- که کیلومترها بالاتر از سطح زمین قرار دارد و از سیاره ما در برابر پرتو فرابنفش محافظت می‌‌کند- یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای زیست‌محیطی جهان است، چون پرتو فرابنفش می‌تواند به دی‌ان‌ای جانداران صدمه رساند، علتسوختگی پوست بشود، و در درازمدت به سرطان پوست منجر بشود.

اما بازدید جدیدی که یافته‌های آن روز سه‌شنبه انتشار شده است مشخص می کند که لایه اوزون امکان پذیر هیچ زمان ترمیم نشود و حتی امکان پذیر حفره آن در حال گسترش نیز باشد. این یافته‌ها برخلاف بازدید‌های تازه چند پژوهش‌ مورد حمایتسازمان ملل متحد است که نشان می‌دادند وضع لایه اوزون تا سال ۲۰۴۰ به وضع قبلی در دهه ۱۹۸۰/۱۳۶۰ باز خواهد گشت.

در سال ۱۹۸۵ (۱۳۶۴)، ‌حفره‌ای بزرگ در لایه اوزون کشف شد. دو سال بعد از آن، ۴۶ سرزمین جهان منفعت گیری از بیشتر از ۱۰۰ ماده شیمیایی مخرب لایه اوزون را ممنوع کردند و تصمیم گرفتند منفعت گیری از این مواد را، که جهت تشکیل حفره‌ای در لایه بالایی قطب جنوب شده می بود، به‌مرور زمان افت دهند و در نهایت حذف کنند. تشکیل حفره در لایه اوزون عمدتا به منفعت گیری از کلروفلوئوروکربن‌ها یا به‌کلمه سی‌اف‌سی‌ نسبت داده می‌بشود که به کار‌گیری آن‌ها در آن زمان، در اسپری‌های هواپخش، حلال‌ها، و دستگاه‌های خنک‌کننده و عایق‌‌ها زیاد رایج می بود.

ممنوع شدن منفعت گیری از این مواد در قالب پروتکل مونترآل به بازیابی لایه اوزون پشتیبانی شایانی کرد و نتیجه خوبی در پی داشت. با این حال، حفره اوزون در فصل بهار بر فراز قطب جنوب اغاز به بزرگ‌تر شدن می‌کند و در تابستان مجدد کوچک می‌بشود و در سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ به حدی بزرگ شد که دانشمندان نیوزیلندی را بر آن داشت که علت وقوع این اتفاق را بازدید کنند.

دانشمندان در مقاله‌ای که در مجله عملی «نیچر کامیونیکیشنز» انتشار شد انها گفتند که مقدار اوزون در جو زمین از سال ۲۰۰۴ تا کنون ۲۶ درصد کم شده است. این به معنی آن است که حفره اوزون نه‌تنها از نظر مساحت بزرگ باقی مانده است، بلکه عمیق‌تر نیز شده است. به حرف های دانشمندان، قطب جنوب در زیاد تر زمان فصل بهار اوزون کمتری دارد و وجود حفره‌های اوزون با زمان زمان بقای طویل، در سال‌های ۲۰۲۰-۲۰۲۲ کاملا با این عکس سازگار است. آن‌ها می‌گویند اندازه و عمق حفره به‌اختصاصی در ماه اکتبر در هر سه سال یادشده زیاد بوده است.

در این بازدید، دانشمندان با منفعت گیری از یک ابزار ماهواره‌ای لایه اوزون را بین ماه‌های سپتامبر تا نوامبر مطالعه کردند. آن‌ها برای قیاس حرکت و تحول سطح اوزون و بازدید نشانه‌های ترمیم، از داده‌های تاریخی ثبت‌شده منفعت گیری کردند و سپس کوشیدند دریابند چه عواملی به این تغییرات دامن می‌زند.

به حرف های دانشمندان، رقیق شدن لایه اوزون و عمیق شدن حفره آن ناشی از تغییرات در تاوه قطبی در قطب جنوب است. به عبارت دیگر، در تاثییر تغییراتی در چرخش گردابی از سختی کم و هوای زیاد سردی است که بر فراز قطب جنوب پیش می‌آید.

یقیناً نویسندگان این مقاله بیشتر از این به کشف علت ابراز این تغییرات نپرداخته‌اند، اما در عین حال می‌گویند که تعداد بسیاری از عوامل دیگر نیز امکان پذیر در تخریب لایه اوزون نقش داشته باشد؛ عواملی از جمله آلودگی ناشی از گرم شدن زمین، ذرات ریز معلق در هوا که از آتش‌سوزی‌ها و آتش‌فشان‌ها ناشی می‌بشود، و حتی تغییرات در چرخه خورشیدی.

دانشمندان می‌گویند حفره‌های بزرگ اخیرا ایجادشده در لایه اوزون امکان پذیر فقط در تاثییر مصرف سی‌اف‌سی‌ها نبوده باشد. به حرف های آن‌ها، در عین حال که پروتکل مونترآل برای افت تدریجی سی‌اف‌سی و جلوگیری از فاجعه زیست‌محیطی بی‌تردید موفق بوده است، به نظر می‌رسد حفره‌های تازه لایه اوزون در قطب جنوب با تغییرات دینامیکی جو (اتمسفر)‌ زمین مرتبط باشد.

برخی از دانشمندان به یافته‌های این بازدید با دیده تردید نگاه می‌کنند و می‌گویند این یافته‌ها بیشتر از حد بر حفره‌های مشاهده‌شده در سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ اتکا دارد و این برای نتیجه‌گیری در رابطه وضع طویل‌زمان لایه اوزون کافی نیست.

پژوهشگران پیش از این علت‌های گوناگونی برای توضیح پیدایش این حفره‌های بزرگ اوزون اشکار کرده بودند، از جمله دود ناشی از آتش‌سوزی‌های ۲۰۱۹ و فوران‌های آتش‌فشانی. آن‌ها می‌گویند در سال‌های وقوع لانینا، تاوه قطبی در استراتوسفر نیرومندتر و سردتر از حد معمول است و این جهت می‌بشود که غلظت اوزون نیز در آن سال‌ها کمتر باشد.

به حرف های منتقدان این مقاله، در سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ ناظر وقوع لانینای سه‌گانه نادری بوده‌ایم که این اتفاق و تاثییر آن در مقاله مذکور در نظر گرفته نشده است. مارتین جوکر، پژوهشگر مرکز پژوهش‌های تغییرات آب‌وهوایی در دانشگاه نیو ساوت‌ ولز استرالیا، می‌گوید که نویسندگان این مقاله داده‌های دو سال ۲۰۰۲ و ۲۰۱۹ را حذف کرده‌اند تا «رویدادهای استثنایی» نتایج یافته‌های آن‌ها را مخدوش نکند. این در حالی است که اندازه حفره اوزون در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۱۹ زیاد کوچک شده می بود. از این رو، در نظر گرفتن این عوامل حذف‌شده به گمان زیاد نتیجه این تحقیق را تحول می‌دهد.