اندازه گیری انتظارات تورمی با تلگرام/ نوسانات دلار چه مقدار بر پیش‌بینی مردم از تورم تاثییر دارد؟

آیا می‌بشود اطلاعات خارج‌شده از شبکه‌های اجتماعی به یک متغیر موثر در تصمیم‌های سیاستی تبدیل بشود؟ تحقیقات تازه در دنیا نشان داده که با منفعت گیری از مطالب منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی می‌توان برخی متغیرهای اقتصادی را که برای سیاستگذار اهمیت دارد، شناسایی کرد. در ایران هم این اتفاق در جهت رصد انتظارات تورمی از شبکه‌های اجتماعی صورت گرفته است.

روز قبل «محمدرضا عبداللهی»، مدیر گروه اقتصاد کلان و مدل‌سازی مرکز پژوهش‌های مجلس در دومین نشست «سیاستگذاری مبتنی بر شواهد» در مرکز تحلیل داده ذیل پژوهشکده مطالعات اقتصادی و صنعتی شریف از مدل «تعیین انتظارات تورمی مبتنی‌بر شبکه‌های اجتماعی و اخبار» رونمایی کرد. محمدرضا عبداللهی، مدیر گروه اقتصاد کلان و مدل‌سازی مرکز پژوهش‌های مجلس، در دومین نشست «سیاستگذاری مبتنی بر شواهد» در اراعه خود به «تخمین انتظارات تورمی از شبکه‌های اجتماعی و اخبار» پرداخت.  به حرف های عبداللهی، تخمین انتظارات تورمی از این نظر اهمیت دارد که شاخص مناسبی برای پیش‌بینی تورم در مختصر‌زمان باشد و دقت سیاستگذار را برای اتخاذ سیاست‌های پولی مشابه با انتظارات طویل مدت به خود معطوف کند.

به طور کلی مرسوم‌ترین روش برای تخمین انتظارات تورمی افراد جامعه، سوال‌نامه است اما مدل‌سازی بر پایه داده‌های شبکه‌های اجتماعی یا مدل‌سازی بر پایه بازارهای مالی و جست‌وجو‌های اینترنتی نیز برای این منظور منفعت گیری می‌بشود. با‌این‌حال منفعت گیری از شبکه‌های اجتماعی چون این انتظارات را غیرمستقیم رصد می‌کند، روش ایده‌آل‌تری است. بر همین مبنا، مرکز پژوهش‌های مجلس از پاییز ۱۴۰۰، افکارسنجی را برای دریافت نظرات مردم درمورد نگرش آنها به اقتصاد سرزمین اغاز کرده است. در این افکارسنجی که به طور فصلی انجام می‌بشود، از ۱۰۷۰ نفر نمونه در مراکز استان‌های سرزمین نزدیک به ۳۰ سوال پرسیده شده که تعدادی از این سوال‌ها به برآوردی از انتظارات تورمی مربوط می‌بشود. سوال‌ها به طور تلفنی پرسیده می‌بشود؛ به این صورت که با منزل افراد تماس گرفته شده و در هر خانواده با یک فرد بالای ۱۸ سال مصاحبه بشود.

بازدید داده‌هایی که در این فرآیند توسط مرکز پژوهش‌های مجلس جمع‌آوری شده، مشخص می کند که در بهار ۱۴۰۱ با حذف ارز ۴۲۰۰تومانی، انتظارات تورمی تا حدی افزایش اشکار کرده است و در انتهای سال ۱۴۰۱ و اغاز سال جاری با جهش‌های ارزی، اقتصاد سرزمین مجددا ناظر انتظارات تورمی بوده است. اما در ماه‌های تازه به جستوجو ارامش نسبی اقتصاد کلان، انتظارات تورمی روال نزولی را توانایی کرده است. یکی دیگر از نکاتی که در اراعه عبداللهی به آن اشاره شد، بازدید تورم انتظاری در فصول آتی به تفکیک گروه‌های سنی می بود که مشخص می کند انتظارات تورمی افراد بالای ۶۰ سال مدام کمتر از دیگر گروه‌های سنی بوده است. در روبه رو با شوک‌های اقتصادی هم انتظارات تورمی افراد در گروه‌های سنی گوناگون به طور متغیری تحول کرده است.

منفعت گیری از شبکه‌های اجتماعی

یکی از با اهمیت ترین محورهای اراعه این پژوهشگر، جمع‌آوری اطلاعات و تخمین انتظارات تورمی از مسیر شبکه‌های اجتماعی می بود. به حرف های عبداللهی، با دقت به این که این روش فرکانس‌های جواب بالاتری از داده‌های سوال‌نامه‌ای دارد و می‌توان این امید را داشت که در این روش راستگویی افراد ‌نسبت به روش‌ مستقیم معیار مناسب‌تری از انتظارات آحاد جامعه به دست می‌دهد.

در روشی که توسط گروه اقتصاد کلان مرکز پژوهش‌ها صورت گرفته، داده‌های تلگرام و اخبار و نظرات افراد در کانال‌های اقتصادی و عمومی بازدید می‌بشود که بر این مبنا روزانه بین ۱۵هزار نظر در این پلتفرم‌ها رصد شده و ۱۰میلیون نظر در یک سال قبل در رابطه با اخبار اقتصادی استخراج شده است. این پژوهشگر این چنین اصرار کرد که با دقت به این که امکان پذیر داده‌های مطلب‌رسان تلگرام منعکس‌کننده نظرات همه جامعه نباشد،‌ تلاش شده نظرات خبرگزاری‌های اینترنتی هم بازدید بشود و در آینده این برنامه وجود دارد که نظرات سکوهای داخلی نیز مورد رصد قرار گیرد.

مجموع بازدید‌های به عمل آمده مشخص می کند که طی یک سال تازه، شاخص انتظارات تورمی برآمده از کامنت‌های تلگرام و شاخص انتظارات تورمی برآمده از اخبار هم‌حرکتی‌های قابل‌توجهی داشته و در برخی اوقات هم متفاوت بودند. مسئله قابل‌دقت دیگر در این گزارش،‌ قیاس شاخص انتظارات تورمی مبتنی بر اخبار و شبکه‌های اجتماعی با تغییرات نرخ ارز می بود. بازدید‌ها مشخص می کند در وقتی که نوسانات نرخ ارز افزایش اشکار می‌کند، شاخص انتظارات تورمی هم افزایش یافته و در دوره‌هایی که دلار نوسان چندانی نداشته، انتظارات تورمی افت اشکار کرده است. برای مثال در زمان وقوع «طوفان الاقصی» هر دو شاخص نرخ ارز و انتظارات تورمی مبتنی بر شبکه‌های اجتماعی افزایش اشکار کرده است.

یقیناً باید دقت کرد بر این مبنا نمی‌توان به‌سادگی این نتیجه را گرفت که شاخص انتظارات تورمی و شاخص نرخ ارز همیشه با یکدیگر در یک راستا حرکت می‌کنند. برای مثال اواخر سال قبل یا ابتدای سال جاری، به جستوجو توافق ایران و عربستان،‌ شاخص انتظارات تورمی بر پایه شبکه‌های اجتماعی و اخبار افت اشکار کرد اما نرخ ارز کاهشی نداشت. به این علت می‌توان نتیجه گرفت که روش غیرمستقیم (تخمین انتظارات تورمی از شبکه‌های اجتماعی و اخبار) می‌تواند در رصد انتظارات تورمی پشتیبانی‌کننده باشد و جانشین روش سوال‌نامه‌ای بشود؛ یقیناً می‌توان الگو‌های جدیدی را برای این روش منفعت گیری کرد.

آمارهای تورم آذرماه انتشار شد

تورم در مدار صعودی

نرخ تورم نقطه به نقطه که از تیرماه امسال داخل کریدور ۳۹درصد شده می بود و حول آن نوسان می‌کرد، در آذرماه از این کریدور خارج شد و به ۴۰.۲درصد رسید. مطابق آمارهای منتشرشده توسط مرکز آمار شاخص قیمت مصرف‌کننده به عدد ۲۱۷رسید. مطابق این آمارها، تورم ماهانه نیز برابر با ۲.۹درصد بوده است. تورم سالانه نیز با افت ۰.۵واحد درصدی به ۴۴.۴درصد رسید. خروج تورم نقطه به نقطه از کریدور ۳۹درصد و افزایش مجدد آن تحول روال تورم در اقتصاد سرزمین را مشخص می کند. با خروج تورم از کریدور۳۹ می‌توان به این نتیجه رسید که به گمان زیاد بانک مرکزی به مقصد‌گذاری ۳۰درصدی خود برای تورم امسال نخواهد رسید. مسئله قابل تامل در رابطه با جزئیات تورم آذرماه این است که در ماه‌های قبل تورم خوراکی‌ها موتور مهم تورم نبوده است و آنچه محرک مهم تورم می بود، تورم اجاره و حمل‌ونقل می بود. با این حال در آذرماه کالاهای خوراکی‌ نیز در کنار اجاره، تورم قابل توجهی را توانایی کرده‌اند.

​

تورم خوراکی‌ها

بازدید‌ها مشخص می کند در گزارش مرکز آمار از شاخص قیمت مصرف‌کننده تورم نقطه به نقطه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها ۴۱.۳درصد بوده است که رقمی بالاتر از تورم نقطه به نقطه متوسط کالاها بوده است. قیمت کالاهای قسمت خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها نیز با نرخ ماهانه ۴.۱درصد افزایش یافته است که ۱.۲واحد درصد بیشتر از تورم ماهانه متوسط کالاها بوده است. این رقم بیشترین نرخ تورم ماهانه خوراکی‌ها در سال جاری بوده است. بازدید جزئیات تورم مشخص می کند با اهمیت ترین عوامل تورم در بین زیرگروه‌های قسمت خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها افزایش قیمت گوشت، سبزیجات و میوه و خشکبار بوده است. قیمت زیرگروه گوشت ۴.۳واحد درصد در ماه آذر افزایش یافته است. قیمت میوه و خشکبار با افزایش ۸.۲واحد درصدی مواجه شده و قیمت کالاهای زیرگروه سبزیجات نیز با افزایش ۱۴.۴درصدی مواجه بوده است.  در تحلیل افزایش قیمت سبزیجات و میوه و خشکبار می‌توان فرارسیدن شب یلدا و افزایش تقاضای ناشی از این شب را در افزایش قیمت‌ها موثر دانست. با این حال اغاز فصل سرما و افت اراعه نیز در افزایش این قیمت‌ها عامل اساسی بوده‌اند.

با این حال افزایش قیمت‌های زیرگروه گوشت را نمی‌توان از نوع شوک‌های فصلی دانست؛ چون افزایش قیمت‌های این زیرگروه متاثر از سیاست‌های کلان اقتصادی سرزمین است. توانایی نشان داده است افزایش قیمت‌های گوشت در روزهای پایانی سال تحکیم می‌بشود و از ماندگاری بیشتری برخوردار است. ماندگاری این افزایش قیمت‌ها در اقتصاد می‌تواند تورم را در روزهای آینده نیز بالا نگه دارد و برای سلامت اقتصادی سرزمین خطرناک خواهد می بود. علی‌الخصوص که افزایش قیمت خوراکی‌ها بر ضعیف‌ترین اقشار جامعه بیشترین تاثییر را می‌گذارد و آمارها نیز این نوشته را تایید می‌کنند. نرخ تورم ماهانه خوراکی‌ها برای دهک اول به‌گفتن فقیرترین دهک ۵.۲درصد بوده است.

مقصد‌گذاری ناکام

خردادماه امسال می بود که فرزین، رئیس بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در دیدار با رئیس صندوق بین‌المللی پول از مقصد‌گذاری بانک مرکزی برای رسیدن به تورم ۳۰درصدی در سال جاری خبر داد. بازدید‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان داد نرخ تورم ماهانه برای رسیدن به مقصد‌گذاری بانک مرکزی نباید از کریدور ۲درصد فراتر برود با این حال در ۶ماه از ۹ماه تازه تورم ماهانه بالاتر از ۲درصد بوده است که گمان رسیدن بانک مرکزی به مقصد ادعایی خود را تقریبا به صفر می‌رساند.

نرخ تورم ماهانه با رسیدن به ۲.۹درصد در این ماه به بیشترین رقم در ۸ماه تازه رسیده است. نگاهی به آمارهای تورمی و دیگر شاخص‌های اقتصادی در ماه‌های تازه ما را به این سوال رهنمون می‌کند که چرا با وجود ارامش نرخ ارز تورم هم چنان روندی افزایشی دارد؟ بخشی از جواب این سوال را می‌توان به‌علت گذار نرخ ارز دانست.  گذار نرخ ارز به این معناست که تخلیه تاثییر افزایش قیمت نرخ ارز زمانبر است و شوک‌های ارزی کم کم خود را تخلیه می‌کنند. علاوه بر این نوشته، می‌توان به تاثییر شدید بالا بودن نرخ اجاره‌ها بر تورم اشاره کرد که قسمت مهمی از سبد کالای خانوار را راه اندازی می‌دهد. این چنین باید دقت کرد تاثییر نقدینگی‌های انباشته قبل در بازارهای دارایی همچون بازار مسکن هم چنان پابرجاست و افت نرخ رشد نقدینگی به کمتر از ۳۰درصد تا این مدت نتوانسته قیمت‌ها را در این بازارها تحت تاثییر قرار دهد.

فقدان تورم هسته

در کشورهای گسترش‌یافته شاخصی به نام شاخص تورم هسته وجود دارد که طبق معمول مقصد‌گذاری مهم بانک‌های مرکزی کنترل این نوع از تورم است. تورم هسته تحول در هزینه‌های کالاها و خدمات را بدون غذا و انرژی اندازه می‌گیرد.  در شاخص تورم هسته، تورم انرژی و خدمات نادیده گرفته می‌بشود؛ چون این کالاها با نوسان بسیاری روبه رو می باشند. این شاخص توسط نهادهای آماری سرزمین محاسبه نمی‌بشود و نشانه‌ای نیز از سیاستگذاری برای کنترل تورم هسته در سرزمین وجود ندارد. فقدان این شاخص در زمان‌هایی که هزینه‌های غذا و انرژی با شوک‌های فصلی مواجهند، مانع از این شده است که شاخص تورم عکس دقیقی از حالت تورم را به ناظران شرایط اقتصادی سرزمین اراعه دهد.