با حاضرجوابی کودکان چه کنیم؟

کودکان درگذر از سنین گوناگون عکس العمل‌های رفتاری متغیری از خود ابراز خواهند داد. حاضرجواب یا زبان‌درازی یکی از این عکس العمل‌های رفتاری است که طبق معمولً با گذر کودک از سن ۷ سالگی به سپس رخ می‌دهد. یعنی سنی که کودکان نیاز به استقلال و خودرایی را توانایی می‌کنند.

حرکت حاضرجوابی تا وقتی که با کلمات بی‌ادبانه و توهین‌آمیز همراه نشده باشد رفتاری طبیعی و خوشایند است که استقلال و شکل گرفتن شخصیت کودک را مشخص می کند. اما اگر حاضرجوابی با توهین و بی‌ادبی همراه باشد ملزوم است تا والدین برای اصلاح آن عمل کنند. در این درس ضمن تعریف حاضرجوابی و بازدید دلایل آن ۴ راهکار برای اصلاح و مدیریت آن اراعه می‌بشود.

حاضرجوابی در کودکان

حاضرجوابی در کودکان یک عادت رفتاری و اکتسابی در عکس العمل و پاسخگویی به یک نوشته است که بعضی اوقات با لحن بی‌ادبانه و شرورانه همراه است.

حاضرجوابی در سنین پایین ابزاری برای خودشیرینی کودک است؛ متأسفانه والدین به این حرکت جواب مثبت خواهند داد و در تعداد بسیاری از اوقات سپس از گذشتن دوران کودکی والدین نمی توانند حاضرجوابی را در کودکشان کنترل کنند.

یقیناً باید به این مسئله دقت کرد که «نه گفتن» بعضی اوقات اوقات یک شجاعت محسوب می‌بشود و والدین در موقع حاضرجوابی فرزندانشان بر سر دوراهی قرار می‌گیرند؛ از طرفی دوست دارند کودک مستقلی داشته باشند که در برابر خواسته‌های نابجای دیگران بایستد و از طرفی هم هیچ خانواده‌ای گستاخی و بی‌ادبی را نمی‌پسندد، به این علت ملزوم است والدین دلایل حاضرجوابی کودکان خود را شناسایی کنند و مشابه با این دلایل بهترین شیوه را برای پرورش خود به کار بگیرند.

دلایل حاضرجوابی در کودکان

• ازآنجاکه کودک با اغاز دوسالگی، خودمختاری خویش را به حیطه آزمایش می‌گذارد که یکی از راه‌های انجام این کار، حاضرجوابی به بزرگ‌سالان است، امکان پذیر کودک خردسال با گفتن «نمی‌خواهم» یا «نه» می‌خواهد نشان دهد که از دستورهای شما خسته شده است و استقلال بیشتری می‌خواهد.

• امکان پذیر که کودکان، این خصیصه را تحت تأثیر محیط رفتاری حوالی خود بیاموزند. چون کودکان در محیطی که زندگی می‌کنند یا درس می‌خوانند، اگر این‌گونه سخن زدن‌ها، عادی باشد و یا بچه‌های دیگر هم نسبت به بزرگ‌ترهای خود بی‌احترامی کنند، این کار را به‌سادگی یاد می‌گیرند.

• امکان پذیر که کودک، فهمید نباشد که این‌طور جواب دادن او زبان‌درازی و بی‌ادبی محسوب می‌بشود. احتمالا فکر می‌کند فقط دارد نظر خود را در رابطه یک موقعیت خاص گفتن می‌کند. بعضی اوقات اوقات، بچه‌ها علت خوبی برای این‌گونه رفتارها دارند اما راه مناسبی برای ابراز آن بلد نیستند.

• حاضرجوابی طبق معمولً روشی عادی برای کسب اعتمادبه‌نفس در کودکان است. آن‌ها به توانایی زبانی و شناخت محدودیت‌های آن به‌منظور یادگیری زبان و مهم‌تر از آن روش به‌کارگیری توانایی‌های زبانی نیاز دارند.

• امکان پذیر حاضرجوابی نشانه اضطراب، حس دلسردی یا ناراحتی کودک باشد.

• درصورتی‌که کودک با والدین یا بزرگ‌ترهای خود حس امنیت و راحتی کند، امکان پذیر که آن‌ها را با رفتارهایی همانند حاضرجوابی آزمایش کند. گاه، حاضرجوابی کودک نشان‌دهنده این است که کودک مطمعن دارد که بزرگ‌ترها علیرغم رفتارهای او، وی را دوست دارند.

حاضرجوابی کودکان را چطور اصلاح کنیم؟

بعد‌ازآنکه توانستیم علت حاضرجوابی را در فرزندمان شناسایی کنیم نوبت به در پیش گرفتن راهی برای اصلاح آن می‌رسد. در این قسمت ۴ قدم اساسی را برای روبه رو با حاضرجوابی کودکان و اصلاح آن پیشنهاد می‌کنیم.

قدم نخست: از عکس العمل با همان لحن خودداری کنید

درست است که بعضی اوقات نگه داری کنترل بر خود در برابر فرزندی که دچار تغییرات کلامی و رفتاری شده و خصوصاً در وجود دیگران نسبت به ما با حاضرجوابی بی‌ادبانه جواب می‌دهد، سخت و دشوار است، اما به‌گفتن والدینی مسئول باید بر حرکت خود کنترل داشته باشیم و در این چنین مواقعی به‌هیچ‌گفتن با همان لحن و زبان و یا با خشمگینی با فرزند خود سخن بگویید نکنیم. درواقع شما باید تلاش کنید که خودتان الگوی روشنی از گفتن و حرکت مناسب و صحیح باشید. ابراز خشم، فریاد زدن و کاربرد واژه‌های زشت به‌هیچ‌گفتن نمی‌تواند الگوی جالبی برای فرزندان باشد.

یقیناً والدین نباید اجازه ادامه حاضرجوابی را به فرزند خود بدهند. برای این منظور باید از یک سری دستورالعمل‌های رفتاری منفعت گیری کنیم. به‌گفتن‌مثال یکی از بهترین رویکردهای والدین در این اوقات، منفعت گیری از کلمات مثبتی همانند “خوب”، “بله” و یا “حق با تو است” است. اگر حاضرجوابی‌ها حالتی لجباز گونه به خود گرفته است، به او بگویید که باید متوقف بشود و به خودش و شما چند دقیقه استراحت کنید. ملزوم به ذکر است که نباید از عباراتی نظیر “سخن نزن یا بس کن” منفعت گیری کنید و زمان او مباحثه نیز خود را با او ازنظر فیزیکی در یک سطح قرار دهید تا بتوانید در چشمانش نگاه کنید.

قدم دوم: تلاش کنید به مشکل فرزندتان از دیدگاهی متفاوت نگاه کنید

هیچ‌گاه فراموش نکنید که فرزندتان هم چنان در حال یادگیری اصول زندگی است و در مرحله های ابتدایی یادگیری کنترل بر خود قرار دارد. دقیقاً به همین علت است که آن‌ها در زیاد از موقعیت‌ها نمی‌دانند که رویکرد درست چیست و قابلیت خودتنظیمی بالایی ندارند. به این علت کاملاً عادی است که نتوانند با مشکلات کنار همراه شوند و صبر و تحمل بسیاری نیز نداشته باشند. بعد‌ازآن که لحن خود را در او مباحثه با کودکتان به‌خوبی مدیریت کردید، اکنون نوبت به فهمیدن مشکل می‌رسد. در زیاد تر مواقعی که یک کودک در مسیر حاضرجوابی قرار می‌گیرد، شما با نمایشی از خشمگینی نهفته، اضطراب، صدمه و یا هراس در کودک مواجه هستید.

ازاین‌رو والدین باید هرروز حداقل به زمان ۱۵ دقیقه با فرزند خود تنها باشند و به او دقت روانی اختصاصی‌ای نشان دهند. پدر و مادر در این بازه وقتی هرچند مختصر می‌توانند به فهمیدن بهتری از نیازها، آرزوها و دغدغه‌های کودک دست یابند. احتمالا فرزندتان عاشق کشف جهان هستی باشد و شما تا بحال وی را به یک موزه ستاره‌شناسی یا منبع های طبیعی نبرده باشید. به همین سادگی!

قدم سوم: به کودک خود بگویید که از ناراحتی وی خبر دارید

باید اجازه دهید فرزندتان از آگاهی شما نسبت به شرایط مطلع بشود. برای مثال می‌توانید از جمله‌ای راهگشا با این مفهوم منفعت گیری کنید: “کاملاً مایلم حرفای تو رو بشنوم اما تا هنگامی‌که این‌جوری با من سخن می‌زنی نمی‌توانم کمکت کنم”.

در ادامه توضیح دهید که برای یک او گفت‌وگوی مؤثر باید هر دو طرف به آرامشی نسبی رسیده باشند، در غیر این صورت همه‌چیز بی‌منفعت خواهد می بود.

قدم چهارم: عواقب را یادآوری کنید و انتظار احترام داشته باشید

کودک باید به‌وضوح ببیند که مراعات ادب و احترام تا چه اندازه به سود او است. والدین نباید از هر واژه ناخوشایند و یا تحول حالات چهره همانند همان چرخش چشم‌ها به‌سادگی گذر کنند. کودکان زیاد هوشمند می باشند و به همین علت بهتر است با قوانین رفتاری مشخصی مواجه شوند. حتی اگر تمایل به استمرار حاضرجوابی خود داشته باشند، بازهم باید بدانند که شما تحت هیچ شرایطی با بی‌احترامی، تندخویی و بی‌ادبی موافق نیستید.

در این‌گونه موارد، والدین باید از استراتژی تشریح عواقب منفعت گیری کنند. بدین معنی که شما به‌گفتن پدر و یا مادری دلسوز، باید بتوانید پیامدهای حرکت نادرست و حاضرجوابی بدون مرز را به فرزندتان نشان دهید. برای نمونه مسئولیت‌های بیشتری در پشتیبانی به کارهای خانه تعریف کنید یا زمان تماشای تلویزیون، بازی‌های کامپیوتری و وجود در کنار دوستان را افت دهید. گفتنی است که ارامش در این کار اهمیت زیاد بسیاری دارد و اصلاً نباید بی‌خیال چهارچوب‌های رفتاری و گفتاری تنظیم‌شده در محیط خانواده خود شوید.