چند و چون تحول ساعت کار رسمی؛ ماجرا از چه قرار است؟
تابستان سال جاری می بود که وزیر نیرو خبرداد دولت برای کنترل مصرف انرژی به سیاست‌های تغیر ساعات کاری ادارات ادامه خواهد داد. علی اکبر محرابیان، وزیر نیرو او گفت: «مصوبه دولت برای تحول ساعت کاری ادارات در تابستان جاری برای مدیریت مصرف برق، تا انتهای وقتی که برای آن تعیین شده پابرجاست و دولت نسبت به اجرای آن مصمم است.» وی در ادامه برای توصیف شرایط تحول ساعات کاری او گفت: «سال‌های قبل ساعت‌های زمستانی و تابستانی داشتیم که یک ساعت اختلاف داشت، سال قبل از نظر افقی نیز ساعت هفت صبح ادارات کار خود را اغاز می‌کردند، هفت صبح پارسال با شش صبح امسال از نظر افقی تفاوتی نکرده است، تا آخر دوره این کار انجام می‌بشود تا ببینیم در سال‌های سپس چه قانونی لحاظ خواهد شد.»
پیش از این در قانون تحول ساعت رسمی سرزمین آمده می بود که «ساعت رسمی سرزمین هر سال در ساعت ۲۴ روز اول فروردین یک ساعت به جلو کشیده می‌بشود و در ساعت ۲۴ روز سی‌ام شهریور به حال اسبق برگردانده می‌بشود»، اما با تصویب مطرح نسخ قانون تحول ساعت رسمی سرزمین، از اغاز سال ۱۴۰۲ دیگر ساعت رسمی تحول اشکار نکرد. با این حال، به هیئت‌وزیران اجازه داده شد که ساعت اغاز به کار سازمان‌ها، ادارات و مراکز تابعه را مشابه با ماه‌های گرم سال نواحی گوناگون سرزمین از خرداد تا آخر شهریور حداکثر یک ساعت سریعتر تعیین کند؛ کاری که از نیمه خرداد رسماً اغاز شد و به جای یک ساعت، دو ساعت تحول کرد. با این وجود از همان زمان نیز در خصوص حالت حمل‌ونقل کارمندانی که باید قبل از ساعت ۶ صبح بر سرکار خود حاضر باشند در کلان‌شهر‌هایی همانند تهران، اما و اگر‌هایی نقل شد و آن‌ها که بچه‌های خردسال داشتند نیز درمورد ساعات کاری مهدکودک‌ها ابراز نگرانی کردند.
دفتر مطالعات فرهنگی مرکز پژوهش‌ها، در دهه ۱۳۸۰ شمسی گزارشی تحت گفتن «تحول ساعات مدارس و تاثییر آن در دانش‌آموزان و خانواده‌های آنان» انجام داده است. بر پایه این پژوهش،۹/۳۸ درصد از اعضای کادر آموزشی مورد مطالعه خواهان آن بوده‌اند که مطابق سال‌های قبل، ساعت رسمی سرزمین در بهار یک ساعت به جلو کشیده بشود، ۱/۴۱ درصد نیز موافق حالت حاضر (تحول از ۸ صبح به ۷ صبح) بوده و ۲۰ درصد نیز اظهار داشته‌اند که بهتر است در طول سال ساعت رسمی سرزمین هیچ تغییری نداشته باشد. بر پایه این گزارش، عمده‌ترین مشکلات ناشی از تحول ساعت از دیدگاه کادر آموزشی به ترتیب برتری شامل: خواب آلودگی، کسالت و خستگی، بی‌نظمی و دیر رسیدن دانش‌آموزان به مدرسه، تشکیل ناهماهنگی در بین اعضای خانواده، بی‌میلی به صرف صبحانه، تاثییر منفی بر فهمیدن مطالب و افزایش استرس بوده است و در همین حال عمده‌ترین مزایای تحول ساعت نیز به ترتیب برتری شامل: افت ترافیک، سریع و راحت‌تر رسیدن به منزل در زمان ظهر اظهار شده است.
با همه این ها، خاندوزی در قسمت فرد دیگر از سخنان خود حرف های است: «بازدید‌های وزارت نیرو مشخص می کند تحول ساعات اداری در تابستان امسال ۸۵۰ مگاوات در مصرف برق (معادل سه نیروگاه) صرفه‌جویی داشته. برای سال آینده هم فعلا به جای لایحه از همین اختیار ظرفیت دولت برای تحول ساعت کاری اداره‌ها، منفعت گیری می‌بشود.»
با دقت به این شرایط سوال‌هایی نقل است از جمله این که آیا تحول ساعت کاری ادارات می‌تواند بهترین گزینه برای کنترل مصرف انرژی در سرزمین ما باشد و چه راه‌های جانشین فرد دیگر در این عرصه وجود دارد؟ علی قنبری، اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه پرورش مدرس، در گفتگو با فرارو به این سوال‌ها جواب داده است:
چرا ساعت عقب و جلو می بشود؟
علی قنبری او گفت: «پیش از آن که بگوییم آیا تحول ساعت ادارات و تثبیت این تغییرات مثبت است یا خیر باید به این نوشته اشاره کنم که تیم اقتصادی دولت روی موضوعاتی متمرکز است که احتمالا اکنون موضوعات برتری دار سرزمین محسوب نشوند. موضوعاتی در اقتصاد ما وجود دارد که زیاد پیچیده‌تر و حساس‌تر محسوب می‌بشود، اما به شکل حل نشده باقی مانده است. این که کارمندان دیرتر سرکار همراه شوند یا سریعتر بخشی از ماجراست، اما فارغ از بازخورد‌های اقتصادی، اعداد و رقم های بازخورد راندمان کار ادارات چطور است؟ صرفه‌جویی در مصرف انرژی مهم‌ترین انگیزه برای اجرای مطرح تحول ساعت در سرزمین‌ها بوده است. اما در سال‌های تازه، آثار سوء تحول ساعت بر سلامتی افراد جامعه در برخی از سرزمین‌های اروپایی جهت شده تداوم اجرای این مطرح با تردید روبه رو بشود. حتی این نوشته علتشده که تعدادی از سرزمین‌های عضو اتحادیه اروپا گرایش به سمت توقف اجرای مطرح تحول ساعت داشته باشند (گرچه تا این مدت هم برخی از کشورها، در حال اجرای آن می باشند). در سرزمین‌های اسلامی همانند سرزمین ما، طبق معمول، فعالیت‌های افراد علاوه‌بر زمان محلی با زمان خورشیدی هم تطابق دارد. عمده‌ترین علت نقل شدن مطرح DST یا منفعت گیری از روشنایی نور روز که توسط ویلیام ویلت انگلیسی در سال ۱۹۰۷ و بنجامین فرانکلین آمریکایی در سال ۱۹۱۶ مطرح شد؛ صرفه جویی مصرف انرژی بوده که در آن زمان صرفه جویی در مصرف شمع و زغال سنگ گفتن شده است. بازدید برنامه اجرای تحول ساعت در سرزمین‌های گوناگون نشان داده که سرزمین‌هایی نظیر آلمان، فرانسه و اتحادیه اروپا پچ پچ‌های بازاندیشی برای عدم اجرای DST را داشتند.»
او گفت: «درضمن می‌دانیم تصمیم مذکور در دولت سیزدهم امکان پذیر در دولت بعدی یا دولت‌های بعدی تحول کند؛ به این علت حتی شیوه اجرای این مطرح در ادارات نیز دچار مشکل می‌بشود. اگر قرار است مطرح‌های اینچنینی را اجرایی کنیم، احتمالا بهتر است به گفتن قوانین طویل مدت، پشت این مطرح زمان و اندیشه بگذاریم و خسارات را نیز به حداقل برسانیم. اکنون کارخانجات بسیاری در سرزمین ما در حال ورشکستگی و تعطیلی می باشند و در عین حال به جای حمایتاز تشکیل داخلی در حال واردات هستیم. درواقع به جای آن که بر پیچیدگی‌های متعدد اقتصادمان تمرکز کرده و از عدم ارامش اقتصاد کشورمان جلوگیری کنیم، دچار فرعیات شده ایم. تعداد بسیاری از زیرساخت‌های مصرف انرژی در سرزمین مشکل دارد و تا این مدت برای اصلاح این زیرساخت ها، اندرخم یک کوچه هستیم.» متاسفانه ما هم ایرادات زیرساختی انرژی داریم و هم شیوه مصرف انرژی در سرزمین، ایرادات تعداد بسیاری دارد. برای مثال بار‌ها دیدیم که در ادارات ایرانی پنجره‌ها باز است و همزمان سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی هم کار می‌کنند و این، خود علتمصرف بیشتر از حد انرژی می‌بشود.»
حالت مان در مدیریت مصرف انرژی چطور است؟
این اقتصاددان او گفت: «آمار‌ها مشخص می کند که مصرف انرژی در ایران نسبت به تعداد بسیاری از سرزمین‌ها زیاد تر است. آمار‌های بانک جهانی و آژانس محیط زیست اتحادیه اروپا مشخص می کند ایران از لحاظ شدت مصرف انرژی در قعر جدول جهانی قرار دارد. شدت مصرف انرژی به معنی نسبت بین واحدی از انرژی مصرفی، به واحد تشکیل ناخالص داخلی یک سرزمین است. من معتقدم علیرغم همه هزینه‌هایی که در قسمت انرژی سرزمین داریم، فاقد یک الگوی دقیق و مناسب و نظارتی با کیفیت و فعال هستیم. در نتیجه ما میلیارد‌ها دلار در سال، اسراف انرژی و هزینه‌های هدررفت آن را داریم که در نهایت به زیان کل جامعه می‌بشود. این که برخی مدعی خواهد شد باید هزینه‌های مصرف انرژی را بالاتر ببریم تا مردم را ناچار کنیم درست مصرف کنند، بدترین نوع مدیریت و بدترین نوع تصمیمگیری در او گفت و گو انرژی سرزمین است. این نوع سخنان از سوی برخی تصمیم گیران سرزمین نیز زیاد شگفت است.»
او گفت: «اگرچه هنگامی هیچ چاره‌ای وجود نداشته باشد، این نوع تصمیمگیری‌ها نیز نقل می‌بشود، اما در نهایت این نوع روشهای مدیریتی درست و منطقی و استاندارد نیست. تغییری که توسط دولت برای ساعات کار ادارات گرفته شد و انگار قرار هم هست امسال نیز تثبیت بشود، کم نیست. ما باید از تجریه دیگر سرزمین‌ها در مدیریت منبع های انرژی منفعت گیری کنیم و سرلوحه کارمان قرار دهیم. اگر قرار باشد با تحول ساعات کاری کارمندان، هزینه‌های مضاعفی را به مردم داخل کنیم و انان در مسیر‌های رفت و آمد، در هزینه‌های روانی و مادی نگهداری کودکان خود در فضای امن وامثالهم دچار مشکل شوند، به این علت گرچه احتمالا سود کنترل انرژی را رقم زده باشیم، اما هزینه‌های اقتصادی فرد دیگر را در مکانی دیگر خلق کرده ایم. برای همه این دلایل است که معتقدم به جای پیگیری تعصب آمیز برخی شیوه ها، باید روی تشکیل راه حلهای جانشین و مناسب متمرکز شویم.»