تحلیل عباس عبدی از بدترین رویکرد دولت در اقتصاد اطلاعات

عباس عبدی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب نوشت: چند روز پیش به همت برخی کارآفرینان فضای مجازی به تعدادی از روزنامه‌نگاران که در حوزه دیتا یا داده فعال می باشند جایزه‌هایی داده شد که می‌تواند اغاز خوبی برای رشد روزنامه‌نگاری داده‌محور باشد. یقیناً این در شرایطی که رویکرد رسمی در سرزمین بیگانه با اقتصاد اطلاعات است. جامعه‌ای که به این اقتصاد و زیرساخت‌های آن، یعنی اینترنت و گردش آزاد اطلاعات بی‌دقت باشد، هیچ تحول طویل مدت و چشمگیری در اقتصاد را نمی‌تواند انتظار داشته باشد. به اختصاصی در عامل منفعت‌وری که قرار است حداقل نیمی از رشد اقتصادی سرزمین را افزایش منفعت‌وری تامین کند.

اگر سیر جوامع بشری را مرور کنیم از جهت عوامل تشکیل تغییراتی را در این سیر مشاهده می کنیم در جوامع اولیه که نیاز‌های زندگی از طریق گردآوری دانه و شکار تامین می‌شد، عامل مهم تشکیل، نیروی کار ساده می بود. در جوامع کشاورزی زمین برتری اول را اشکار کرد و نیروی کار هم تا حدی باید در امر کشاورزی مطلع باشد.

در جامعه صنعتی اندوخته، زمین و نیروی کار در کنار یکدیگر نقش عوامل تشکیل را ایفا می‌کنند با این تفاوت که نیروی کار باید ماهرتر و آموزش دیده‌تر باشد. اما در جامعه فراصنعتی؛ نیروی کار، زمین، اندوخته به‌علاوه اطلاعات عوامل مهم تشکیل می باشند و نقش نیروی کار و اطلاعات روزافزون است. گرچه در همه دوره‌های چهارگانه فوق اطلاعات و دانش تا حدی وجود دارند و به مرور بر نقش آن هم افزوده می‌شود، اما در جهان اطلاعاتی، نقش اطلاعات در رشد اقتصادی و دانش تحولی کیفی اشکار کرده و به منبع مهم قیمت افزوده تبدیل می‌شود.

این یافته فقط مربوط به سال‌های تازه نیست بیشتر از نیم قرن قبل محققان نشان داده بودند که تنها قسمت کوچکی از رشد سرزمین‌های صنعتی ناشی از افزایش اندوخته بوده، و قسمت اعظم آن ناشی از آموزش نیروی کار و تشکیل اطلاعات در قالب تحقیق و گسترش (R&D) بوده است. در این مرحله نقش و سهم نیروی انسانی متخصص نیز نسبت به قبل افزایش اشکار می‌کند این تحول را به نحو فرد دیگر هم می‌توان نشان داد.

اگر سهم تاریخی ماده و انرژی و اطلاعات را در قوت و تشکیل قیمت افزوده قیاس کنیم، به مرور از سهم اولی کاسته و به دومی اضافه شده و در مرحله گسترش یافتهتر سهم اطلاعات نیز در حال فزونی یافتن بر سهم انرژی و ماده است. اهمیت این تحول به طوری است که قسمت‌بندی سنتی اقتصاد (به سه قسمت کشاورزی، صنعت و خدمات) در حال تجدید نظر و قسمت چهارم اقتصاد یا همان قسمت اطلاعات از دل دیگر قسمت‌ها بیرون آمده است. این قسمت شامل تشکیل اطلاعات، اشتراک‌گذاری و انتشار کردن اطلاعات، مشاوره، آموزش و تحقیق و گسترش و موارد شبیه می‌شود.

قسمت چهارم بخشی است که شرکت‌ها به منظور گسترش و ترقی خود، در آن اندوخته‌گذاری می‌کنند، تحقیقات می‌تواند در عرصه کم کردن هزینه‌ها، افزایش منفعت‌وری، تشکیل ایده‌های خلاق و راه حلهای نوین در تشکیل موثر باشد. این تغیرات جهت شده است که صاحب‌نظران بکوشند تا تصویری تحلیلی‌تر از روال حاضر اراعه بدهند و آن را تئوریزه کنند.

اقتصاد اطلاعات شامل تشکیل داده، دسترسی به آن و تحلیل داده است. از منظر اقتصاد ویژگی داده به گفتن یک کالا با دیگر کالا‌ها تفاوت دارد. تا حدی کالای عمومی است و تشکیل و اراعه آن به مسئولیت دولت است ولی کالای خصوصی هم هست که باید مردم در منفعت گیری از آن پیشگام شوند. 

اینترنت، زیرساخت اساسی برای دسترسی و تشکیل و انتقال و حتی تحلیل اطلاعات و تبدیل آن به کالای نهایی برای مصرف است. متاسفانه دولت تازه هم در تشکیل و هم در اراعه اطلاعات سختگیری می‌کند و هم در عرصه زیرساخت اینترنت مشابه با تغیرات جهانی حرکت نمی‌کند و یکی از ضعیف‌ترین خطوط اینترنتی را داریم. به‌علاوه امنیت اطلاعات به علت مهاجرت نیرو‌های متخصص و دلایل دیگر تحت خطر جدی است که هک شدن انواع سایت‌ها نمونه آن است. 

از همه بدتر این که خود را هم در عمل بی‌نیاز از خدمات اطلاعاتی می‌دانند. با مطمعن می‌توان او گفت آینده اقتصاد هر جامعه‌ای در گروی پیشرفت اقتصاد اطلاعات از جمله روزنامه‌نگاری داده‌محور و پژوهش و گسترش اینترنت و دسترسی آزاد به اطلاعات و اندوخته‌گذاری عمومی برای تشکیل داده است. روال همه این موارد در دولت جاری یا کند شده یا متوقف یا معکوس.