چرا چپ دست یا راست دست به دنیا می‌آییم؟_صبح سریع

قالب راست‌دست یا چپ‌دست بودن انسان، در همان هفته‌های اول بارداری ریخته می‌شود و بر پایه تحقیقاتی که گزارش آن در مجله Nature Communications انتشار شده، به نظر می‌رسد که «چند ژن نادر» در بدن چپ‌دست‌ها نزدیک به سه برابر زیاد تر از بدن راست‌دست‌ها یافت شده است.

دانشمندان بر این باورند که این یافته مهم می‌تواند به ما بینش جدیدی درمورد مکانیسم پشت این اتفاق بدهد.

کلاید فرانک، مدیر تحقیقات مؤسسه ماکس پلانک در هلند و سرپرست این تیم تحقیق می‌گوید: «ما می‌دانیم که دو نیمکره مغز در جنین انسان‌های چپ دست و راست دست، بطور متغیری اغاز به رشد می‌کنند که یقیناً مکانیسم پشت این اتفاق تا این مدت اشکار نیست. این گمان وجود دارد که راست‌دست بودن نتیجه پیش‌فکر رشد اولیه مغز باشد که توسط ژنوم‌ کدگذاری شده است».

اما چه چیزی در جنین افراد چپ‌دست وجود دارد که علتمی‌شود بدن آن‌ها از پیش‌فکر رشد اولیه مغز پیروی نکنند؟

جواب را به گمان زیاد باید در ابزارهایی یافت که سلول برای مرتب‌سازی و مسیریابی پروتئین‌ها در اختیار دارد. دانشمندان در همین رابطه توانستند چندین توالی دی‌.ا‌ن‌.ای که تنظیم کننده رشته‌های پروتئینی به نام میکروتوبول‌ها می باشند را در بین رایج‌ترین گونه‌های ژنتیکی در افراد چپ دست شناسایی کنند.

کلاید فرانک می‌گوید: «این نوع گونه‌های ژنتیکی عموما تاثیرات کوچکی بر ویژگی‌های انسان دارند، برای مثال تاثیرگذاری بر فعالیت یک ژن در یک بافت معین».

به همین علت در تحقیق تازه، محققان روی گونه‌های ژنتیکی تمرکز کردند که به جای تنظیم توالی رشته‌های پروتئینی، مستقیما روی این توالی تاثییر می‌گذارند.

اگرچه این گونه‌های ژنتیکی نادر می باشند و نزدیک به ۱ تا ۲ درصد دی‌.ان‌.ای را راه اندازی خواهند داد اما می‌توانند تاثیرات زیاد بیشتری بر ویژگی‌های انسانی در افراد معدودی که حامل آن‌ها می باشند، داشته باشند.

پژوهشگران با بازدید ژنوم نزدیک به ۳۵۰ هزار نفر که در پایگاه داده‌های بانک اطلاعات پزشکی بریتانیا ثبت شده می بود، توانستند «جهشی» را شناسایی کنند که اگرچه نادر است اما ۲.۷ برابر زیاد تر در افراد چپ دست دیده می‌شود. این «جهش» که تنها یک نفر از هر هزار چپ دست را تحت تاثییر قرار می‌دهد، بر ژن TUBB4B تاثییر می‌گذارد.

پژوهشگران بر این باورند که عنصر «تصادف» نیز در چپ دست شدن انسان‌ها نقش دارد. کلاید فرانک می‌گوید: «ما معتقدیم که در اکثر موارد، چپ دست شدن فقط به علت تغییرات اتفاقی در طول رشد مغز جنین روی می‌دهد، آن هم بدون تثیر ژنتیکی یا محیطی خاص. به گفتن مثال، نوسانات اتفاقی در غلظت مولکول‌های خاص در طول مرحله های کلیدی شکل‌گیری مغز».

به طور مثال، میکروتوبول‌های حاضر در شاخک‌های ظریف سطح سلول‌ها می‌توانند منشاء حرکات نامتقارن و جریان مایعاتی باشند که به تشکیل یک محور چپ-راست در جنین پشتیبانی کنند.

محققان استدلال می‌کنند که با مشاهده این عنصر اتفاقی، حتی دوقلوهای همسان ژنتیکی نیز می‌توانند دست ترجیحی متغیری داشته باشند (یعنی یکی چپ دست و فرد دیگر راست دست باشد).

اما چپ دست یا راست دست بودن می‌تواند بر دیگر عملکردهای بدن نیز تاثییر بگذارد. به گفتن مثال، در بین افراد دچار اختلالات یا بیماری‌های روانی خاص، افراد چپ دست بیشتری یافت خواهد شد.

به حرف های کلاید فرانک، در بین افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نیز گمان این که فرد بیمار چپ دست یا «دو دست» باشد، دو برابر زیاد تر و در افراد مبتلا به اوتیسم تا سه برابر زیاد تر است.