۲ چالش زیست محیطی بحران ساز برای اقتصاد ایران_صبح سریع

مسئله قابل تامل این است که این مشکلاتها، از ظرفیت‌های بسیاری جهت تشکیل چالش‌ها و مشکلات عدیده اقتصادی برای سرزمین نیز برخوردار می باشند.

در ادامه، به این دو بحران زیست محیطی و تبعات اقتصادی آن‌ها زیاد تر پرداخته می‌شود.

۱. بحران فرونشست زمین

به تازگی “شینا انصاری” رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، بحران فرونشست زمین را ابرچالش زیست محیطی ایرانِ امروز توصیف کرده است. برسی‌های رسمی در عرصه بین المللی به این مسئله اشاره دارند که میانگین سالانه ۴ میلی متر فرونشست زمین، به معنی وضعیتی بحرانی است. این در حالی است که اکنون در استان کرمان، ما با میانگین سالانه تا ۳۰ سانتی متر فرونشست زمین رو به رو هستیم. استان‌های یزد، اصفهان و گلستان نیز به نحوی جدی با بحران فرونشست زمین دست به گریبان می باشند.

مسئله قابل تامل این است که علی رغم هشدار‌های جدی کارشناسان و صاحب نظران گوناگون در رابطه با تشدید بحران فرونشست زمین، هیچ عمل موثری برای مقابله با این بحران، انجام نگرفته است. موضوعی که خود در مقام یک کاتالیزور و محرک برای تشدید بحران حرکت کرده است.

باید دقت داشت  که این بحران، با تبعات و پیامد‌های منفی اقتصادی نیز همراه است. برای مثال بحران فرونشست زمین، تا حد بسیاری نتیجه برداشت بی رویه از سفره‌های آب زیرزمینی است که صدمه‌های جدی به خاک داخل می‌کند و حاصلخیز بودن آن را از بین می‌برد.

از این رو، تداوم و تشدید بحران فرونشست زمین، به معنی صدمه رسیدن به اقتصاد کشاورزی ایران نیز خواهد می بود. در عین حال، یکی از نگرانی‌های بزرگ تعداد بسیاری از صاحب نظران این است که بحران فرونشست زمین، ابعاد جدی خود را در مناطق مسکونی و شهری به نمایش بگذارد. موضوعی که تهدیدی مستقیم علیه امنیت انسان‌ها است و یقیناً که می‌تواند عرصه را برای مهاجرت آن‌ها از شهر و محل زندگیشان فراهم کند. همین اتفاق مهاجرت در صورت تحقق، میلیارد‌ها تومان خسارت را روی دست اقتصاد ایران خواهد گذاشت و از تبعات منفی اجتماعی نیز عاری نیست.

۲. آلودگی و بعد‌روی آب دریای خزر

بحران زیست محیطی دیگر او گفت و گو آلودگی و بعد‌روی آب دریای خزر است. آلودگی آب دریای خزر تا حد بسیاری ناشی از ۲ مولفه است. اول، تشدید فعالیت‌های نفتی جمهوری آذربایجان که آلودگی‌های ناشی از این نوشته را مستقیما به آب‌ها و سواحل سرزمین ما سرازیر می‌کند و دوم، گسترش ساخت و ساز در مناطق ساحلی دریای خزر و عدم تشکیل زیرساخت‌های ملزوم در حوزه دفع فاضلاب که جهت شده تا این فاضلاب روانه آب دریای خزر شود.

این دو نوشته در نوع خود جهت شده تا اولاً اقتصاد شیلات دریای خزر به خطر بیفتد و تعداد بسیاری نسبت به از دست رفتن زمان‌ها و بدتر شدن حالت در آینده نه چندان دور هشدار بدهند. مسئله دوم این که تضعیف اقتصاد دریای خزر جهت خواهد شد تا حمل و نقل دریایی این دریا نیز صدمه‌های جدی ببیند. این نوشته اکنون نیز مورد اشاره برخی از متخصصان است و آن را تابعی از حالت بغرنج زیست محیطی دریای خزر می‌دادند.

در کنار این بحران، چالش پسروی آب دریای خزر را نیز وجود دارد. این مساله نیز در سال‌های قبل مورد هشدار زیاد از صاحب نظران زیست محیطی بوده است. به گفتن مثال، “حمید علیزاده لاهیجانی” عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی حرف های است که “سطح آب دریای خزر ظرف ۲ سال تا ۴۵ سانتی متر افت یافته است”. برخی از برسی‌های تازه نیز به این مساله اشاره داشته اند که هیچ دور از انتظار نیست با تداوم روال جاری، دریای خزر چیزی در نزدیک به یک چهارم از حجم خود را در ۲۰ سال آینده از دست بدهد.

موضوعی که عینی‌ترین نمود خود را در پسروی قابل دقت آب دریای خزر به نمایش خواهد گذاشت. حال باید دقت داشت که پسروی آب دریای خزر نیز با ۲ چالش مهم اقتصادی همراه است. اولا این اتفاق جهت خواهد شد تا تاسیسات بندری سرزمین در سواحل دریای خزر، صدمه ببیند و کم کم در خشکی قرار بگیرند. این کار جهت می‌شود که اندوخته‌های قابل توجهی از سرزمین با خسارت رو به رو شوند. جدای از این مساله، پسروی آب دریای خزر و کم شدن حجم آب این دریا، در نوع خود جهت خواهد شد تا کانون‌های تازهِ گرد و غبار نیز در ایران شکل بگیرد.

این مساله دغدغه و محل نگرانی تعداد بسیاری از صاحب نظران زیست محیطی است. در این رابطه، محمد ابراهیم رئیسی کارشناس حوزه آب معتقد است که این مساله در حالت جاری نیز نمود‌های عینی خود را در خلیج گرکان به نمایش گذاشته است. استان‌های شمالی یعنی مازنداران و گیلان نیز با خسارات اقتصادی قابل توجهی از ناحیه شکل گیری حوزه‌های تازه گرد و غبار رو به رو خواهند شد.

برای مقابله با مشکلاتها چه باید کرد؟

برای جواب به سوال فوق، دقت به دو مولفه الزامی است. اولا، باید رویکرد‌های قبل که عمدتا معطوف به فرسایشی شدن و انباشت مشکلاتها بوده‌اند را کنار گذاشت (در سطح حکمرانی).  حوزه حکمرانی باید فعالانه به جستوجو حل مشکلات این عرصه با منفعت گیری از ظرفیت‌های علمی و کارشناسانه باشد.

صِرف کنشگری دولت به حل مشکل پشتیبانی نمی‌کند و مردم و رسانه‌ها نیز به نحوی موثر باید حل چالش‌های زیست محیطی  را به مثابه یک برتری مهم مورد شناسایی قرار دهند. در حقیقت، تا حل این چالش‌ها به گفتن برتری در ذهن کنشگران محوری که باید آن‌ها را مخاطب قرار دهند، شناسایی نشوند، سخن بگویید از حل کردنشان چندان منطقی نیست.

مسئله دوم این که باید از ظرفیت‌های دیپلماتیک نیز در از بین بردن مشکلاتهای مورد اشاره در گزارش جاری منفعت برد. به گفتن مثال در او گفت و گو آلودگی و پسروی آب دریای خزر، کلیه سرزمین‌های مجاور با این دریا بایستی روندی از همکاری‌ها را جدای از عمل های سازنده یک طرفه در پیش گیرند.

در رابطه بحران فرونشست زمین نیز جدای منفعت گیری از ظرفیت‌های علمی و کارشناسی داخلی، منفعت گیری از ازمایش ها خارجی می‌تواند سودمند به منفعت باشد و دستاوردساز برداشت شود. با این همه، مسئله مهم این است که دیگر همچون قبل، با انفعال خود، به انباشت زیاد تر مشکلاتها و سخت‌تر شدنِ حل آن‌ها پشتیبانی نکنیم.