۱۰ فیلم ترکی که به شدت غافلگیرتان می‌ کنند_صبح سریع

در حالی‌ که سریال‌های محصول سرزمین ترکیه زیاد تر از دو دهه است که مورد دقت مخاطبان جهانی قرار گرفته‌اند، اما احتمالا به جهت زرق و برق زیاد این سریال‌ها است که سینمای قابل احترام ترکیه به توجهی که لایقش بوده نرسیده است. داستان سینما و مردم ترکیه یک داستان عاشقانه و طویل است. از همان هنگامی که در آخرین سال‌های قرن نوزده میلادی سینما داخل ترکیه شد، می‌شد گمان زد که سینما و ترکیه برای هم ساخته شده‌اند.

یقیناً اوضاع سینمای ترکیه در جهان آن‌قدرها هم بد نیست و در سال‌های تازه چندین دفعه و چندین دفعه کارگردانان ترک با نگاه قشنگ و خاصشان به دنیا و زندگی و سینما توانسته‌اند جوایز فستیوال‌های معتبری را در دنیا از آن خود کنند و با این وجود کمتر سینمادوستی اشکار می‌شود که نظر نداشته باشد حق سینمای این سرزمین زیاد تر از این سخن‌ها است. در این مقاله قرار است همراه هم نگاهی بیندازیم به سینمای منحصربفرد سرزمین ترکیه و ۱۰ فیلمی از این سینما را با هم مرور کنیم که به نظر تعداد بسیاری می‌توانند از نظر داستان، بازی و زیبایی بصری بهترین فیلم‌های دنیا را به چالش بکشند.

روزی روزگاری در آناتولیا (Once Upon a Time in Anatolia)

محصول سال ۲۰۱۱

چرا این فیلم بسیار است؟

فیلم‌هایی همانند به روزی روزگاری در آناتولیا گویی یک یادآوری می باشند، یادآوری برای این که فراموش نکنیم انسان بودن چه معنایی دارد. مخاطبان فیلم‌های قبلی جیلان او را استاد دیالوگ و محتوا می‌دانند و بدون شک این فیلم، اوج هنر این استاد است. در کنار همه این‌ها، زیاد تر زمان این فیلم در مناطق روستایی ترکیه می‌گذرد و در نتیجه فیلم از نظر بصری زیاد زیباست.

اسبِ وحشی(ماستنگ)(Mustang)

محصول سال ۲۰۱۵

تمرکز مهم فیلم ماستنگ بر روی موضوعی است که احتمالا برای ما مردم ایران هم قابل لمس باشد و آن زندگی کردن  و بزرگ شدن به گفتن یک زن در مناطق روستایی آن‌هم در یک خانواده سنتی و متعصب است. داستان غم‌انگیز ماستنگ درمورد پنج خواهر است. پنج خواهر یتیمی که توسط عمو و مادربزرگشان به سرپرستی پذیرفته خواهد شد.

پنج خواهر داستان یقیناً قرار نیست طعم اسایش را بچشند و با وجود این که برخی از آن‌ها تا این مدت در سن مدرسه می باشند اما قرار و مدارها برای ازدواج همه آن‌ها گذاشته شده است. با این وجود دخترها تصمیم ندارند تسلیم سرنوشتی شوند که توسط بزرگترها برایشان نوشته شده و آنچنان که همه ما می‌دانیم این مقاومت برای آن‌ها پیامدهای تلخی خواهد داشت.

چرا این فیلم بسیار است؟

حقیقت این است که سرنوشت این چنین دخترهایی در مناطق روستایی ترکیه طبق معمول توسط رسانه‌های این سرزمین بازتاب داده نمی‌شود و به همین علت روایت داستان دخترهایی که ناچار به ازدواج خواهد شد قابل تحسین است. ماستنگ در کنار داستان قوی، واقعی و غم‌انگیزش، بازی‌های هنرمندانه‌ای هم دارد و یقیناً این فیلم هم همانند روزی روزگاری در آناتولیا از نظر بصری زیاد زیباست.

زمان عشق ورزیدن(دوران عاشقی)(Time to Love)

محصول سال ۱۹۶۵

این فیلم یکی از کلاسیک‌های سینمای ترکیه به حساب می‌آید و از زمان انتشارش در بیشتر از نیم قرن قبل تا به امروز چندین دفعه و چندین دفعه الهام‌قسمت کارگردانان جوان ترک شده است. همانند زیاد تر فیلم‌های سینمای ترکیه، زمان عشق ورزیدن هم در فضایی زیاد قشنگ فیلم‌برداری شده و داستان آن در یک جزیره اتفاق می‌افتد.

مخاطب در این فیلم با یک نقاش همراه می‌شود. نقاشی مغرور که در زمان کار در خانه‌ای با یک تابلو روبرو می‌شود. تابلو در حقیقت پرتره یک زن زیباست و نقاش از لحظه‌ای که چشمش به تابلو و سوژه ناشناسش می‌افتد انگار در چاهی بی‌پایان سقوط می‌کند. قهرمان داستان در تب عشق زنی می‌سوزد که هیچ‌کس نمی‌داند کیست و آیا زنده است یا مرده. تماشای مردی که توسط یک عشق غیرممکن به نابودی کشیده می‌شود غم‌انگیز و یقیناً برای مخاطب دلنشین است.

چرا این فیلم بسیار است؟

زمان عشق ورزیدن در زمان انتشارش توسط فستیوال‌های بین‌المللی نادیده گرفته شد اما این نوشته به این معنی نیست که با فیلمی قابل احترام طرف نیستیم. این فیلم را می‌توان داستان اشتیاقِ قدرتمندی دانست که هیچ‌گاه قرار نیست طعم رسیدن را بچشد، انتظاری که آخر خوشی در انتظارش نیست. اگر مشکلی با تماشای فیلم‌های سیاه و سفید ندارید قطعا از تماشای این فیلم لذت خواهید برد.

روی علف‌های خشک(About Dry Grasses)

محصول سال ۲۰۲۳

نوری بیلگه جیلان بعد از مقداری استراحت بالاخره در سال ۲۰۲۳ با فیلمی شاهکار به طول سه ساعت و سی دقیقه و نام روی علف‌های خشک به سینما برگشت. داستان مهم فیلم حول شخصیت یک معلم با نگاهی زیاد بدبینانه به دنیا به نام صامت شکل می‌گیرد و یقیناً ماموریت اجباری او برای تدریس در منطقه‌ای دورافتاده در اطراف آناتولیا. جایی که در زیاد تر زمان سال پوشیده از برفی سنگین است.

داستان روی علف‌های خشک فراز و فرودهای بسیاری دارد و اوضاع اصلا بر وفق مراد صامت جلو نمی‌رود. دقت زیاد او بر یک دانش‌آموز دختر برای او مشکلاتی تشکیل می‌کند. مشکلاتی که همانند یک گلوله برفی بزرگ و بزرگ‌تر خواهد شد و در نهایت همه وجوه زندگی صامت از روابط و احساساتش گرفته تا جهانبینی و باورها را تحت تاثییر قرار می‌دهد.

چرا این فیلم بسیار است؟

شما به گفتن مخاطب اصلا فهمید نخواهید شد سه ساعت و سی دقیقه چطور قبل و در همه زمان غرق در داستان مردی خواهید می بود که انگار یک سفر روحانی را اغاز کرده است. همانند زیاد تر فیلم‌های جیلان، روی علف‌های خشک هم پر است از دیالوگ‌هایی که همانند شعر می باشند و تصاویری که از نقاشی هم زیباترند. هنگامی به این‌ها بازی خوب بازیگران را اضافه کنیم فهمید می‌شویم که با یک شاهکار دیگر از این کارگردان مشهور ترک روبرو هستیم.

لبه بهشت(The Edge of Heaven)

محصول سال ۲۰۰۷

اولین نمایش‌های فیلم لبه بهشت علتبه وجود آمدن موج‌هایی در فستیوال فیلم کن در سال ۲۰۰۷ شد و بعد از آن این فیلم به تحسین شدن و درخشیدن در فستیوال‌های بین‌المللی در ادامه گفت. یقیناً باید این مسئله را در نظر داشت که داستان این فیلم نه در سرزمین ترکیه بلکه در سرزمین آلمان می‌گذرد اما درمورد یکی از بیشمار مهاجر ترک است که در آرزوی زندگی بهتر به این سرزمین اروپایی نقل مکان کرده‌اند.

علی اکسو دقیقا یکی از همین مهاجرهای ترک ساکن آلمان است. او که همسرش را هم از دست داده به شدت حس تنهایی می‌کند و این حس بعد از بازنشستگی تشدید هم می‌شود. علی با زنی ربط برقرار می‌کند که به فاحشگی مشغول است و به این زن نظر پشتیبانی مالی در روبه رو رها کردن حرفه‌اش می‌دهد. زن قبول می‌کند و این رابطه نامتعارف زندگی علی و به اختصاصی رابطه او با پسرش را دچار مسائلی می‌کند.

چرا این فیلم بسیار است؟

به گفتن یک فیلم آلمانی/ترکیه‌ای، لبه بهشت از آن جهت که داستان تعداد بسیاری انسان مهاجر را روایت می‌کند، قابل تحسین است. کارگردان در خلال روایت داستان مهم، داستان‌های متعدد فرد دیگر را هم تعریف می‌کند و در نهایت به شکل استادانه‌ای از همه این داستان‌ها برای روایت داستان مهم پشتیبانی می‌گیرد.

درخت گلابی وحشی(The Wild Pear Tree)

محصول سال ۲۰۱۸

درخت گلابی وحشی درحقیقت سومین فیلم از کارگردان مشهور ترکیه یعنی نوری بیلگه جیلان در این لیست است و این فیلم به گمان زیاد قدرنادیده‌ترین تاثییر این کارگردان محسوب می‌شود. داستان مهم درمورد یک نویسنده است. نویسنده‌ای به نام سینان که با همه شدن سال‌های تحصیل در دانشگاه اکنون باید به خانه برگردد و به ادامه زندگی بعد از دانشگاه فکر کند.

سینان که کار نویسندگی را زیاد جدی گرفته مشغول تلاش برای چاپ اولین نمایشنامه‌اش است که با حقیقت تلخی روبرو می‌شود. سینان می‌فهمد در این سال‌ها پدرش با تصمیماتی که گرفته کل خانواده را به مرز ورشکستگی مالی رسانده است. این نوشته در کنار موضوعات دیگر سطح استرس و اضطراب سینان را به بیشترین حد ممکن می‌رساند.

چرا این فیلم بسیار است؟

یقیناً که همه آثار نوری بیلگه جیلان اثرهایی هنری به معنی واقعی کلمه می باشند اما با این وجود به گمان زیاد درخت گلابی وحشی برای شخصیت مهم و نحوه روبرو شدن او با زندگی از این نظر جایگاهی اختصاصی دارد. نویسنده یا هنرمندی که نگاهی متفاوت با زیاد تر مردم به مسائل زندگی دارد و از این جهت زیاد همانند به فیلمنامه نویس همین فیلم است. فیلمنامه‌نویسی که با چشمان تیزش به خوبی معنی جوانی در ترکیه مدرن امروزی را به عکس می‌کشد.

تابستان خشک(Dry Summer)

محصول سال ۱۹۶۳

این فیلم بسیار سیاه و سفید در حقیقت یکی از فیلم‌هایی به حساب می‌آید که در دهه ۶۰ میلادی به همت مارتین اسکورسیزی با مقصد نگه داری و پشتیبانی به سینما در سراسر دنیا ساخته شد. این فیلم که توسط متین ارکسان ساخته شده داستانی دارد که به گمان زیاد برای تعداد بسیاری از کشاورزهای سنتی در جهان امروز به اختصاصی سرزمین خودمان، داستانی زیاد آشناست و آن داستان جنگ برای آب است.

مخاطب در این فیلم با کشاورزی همراه می‌شود که در تابستانی گرم و خشک به شدت از طرف رقیب و همسایه‌اش از نظر دسترسی به آب در مضیقه است و به همین علت تصمیم به احداث سدی در زمین خودش می‌گیرد. کشاورز که به پیشنهاد‌های برادرش گوش نمی‌دهد درنهایت سد را می‌سازد و ساخته شدن سد آتش درگیری و دشمنی را در آن منطقه روشن می‌کند.

چرا این فیلم بسیار است؟

این فیلم از نگاه افرادی ساخته شده که طبق معمول در جریان مهم سینما صدایی ندارند و آن هم قشر کشاورز و تلاش بی‌پایانشان برای سیراب کردن محصولات تشنه است. سازندگان فیلم یقیناً در خلال روایت داستان مهم از قوت سخن می‌زنند و تاثییر عجیبی که می‌تواند بر شخصیت و نگاه یک انسان بگذارد.

راه(مسیر)(Yol)

محصول سال ۱۹۸۲

این فیلم که با نام The Road در دنیا شناخته شد به گمان زیاد یکی از پرحاشیه‌ترین فیلم‌های تاریخ سینماست. داستان از این قرار است که کارگردان این فیلم یعنی ییلماز گونِی در زمان ساخت این فیلم در زندان می بود. ییلماز موفق شد از زندان و بعد از آن از سرزمین ترکیه فرار کند و فیلم را هم با خود به سرزمین سوئیس برد.

داستان فیلم به وقتی زیاد  پرماجرا از تاریخ معاصر ترکیه می‌پردازد، وقتی که از نظر سیاسی و اجتماعی دوره‌ای زیاد خاص می بود. داستان فیلم به کودتای سال ۱۹۸۰ ترکیه و تاثیرات متفاوت و متنوع آن بر مردم اشاره می‌کند. سازندگان این فیلم درحقیقت تاثییر این اتفاق سیاسی را از نگاه زندانی‌های سیاسی روایت می‌کند که به طور موقت در بیرون از زندان به سر می‌برند.

چرا این فیلم بسیار است؟

این فیلم از هر نظر فیلمی زیاد جنجالی محسوب می‌شود. از کارگردانی که به نظر تعداد بسیاری برای جهت‌گیری و گرایشات سیاسی‌اش به زندان افتاد گرفته تا داستانش که به یکی از پربحث‌ترین اتفاقات ترکیه مدرن می‌پردازد. با وجود همه این‌ها ما با فیلمی زیاد قوی و تاثیرگذار روبرو هستیم، فیلم قدرتمندی که به مسائل و موضوعاتی می‌پردازد که برای مردم تعداد بسیاری از کشورهای دنیا قابل لمس و قابل فهمیدن است.

سیواس(Sivas)

محصول سال ۲۰۱۴

سیواس در حقیقت نام یک سگ است. سگ بینوایی که برای مبارزه و جنگیدن با دیگر سگ‌ها پرورش شده است. تنها غمخوار این سگ، پسر ۱۱ ساله‌ای به نام اصلان است. اصلان که حتی بینواتر از سیواس است با مشکلات و مسائل بسیاری دست‌وپنجه نرم می‌کند و نه در خانه و نه در مدرسه زندگی آرام و ایده‌آلی ندارد و به معنی واقعی کلمه حتی یک ستاره هم در آسمان زندگی‌اش ندارد.

اصلان در یکی از معدود لحظات امیدوارکننده زندگی‌اش، شانس این را دارد که با شرکت در نمایش مدرسه به دختر مورد علاقه‌اش نزدیک‌تر شود اما به بدترین و تلخ‌ترین شکل ممکن توسط معلمش سرکوب می‌شود. در یکی از لحظات قشنگ و غم‌انگیز این فیلم، اصلان با سگی دوست می‌شود که بعد از مبارزه به خیال این که جان داده، رهایش کرده‌اند. این سگ همان سیواس است.

چرا این فیلم بسیار است؟

سیواس هرچند که بدون قضاوت خاصی رسم قدیمی و مرسوم مبارزه سگ‌ها را به عکس می‌کشد و از این جهت مورد انتقاد هم قرار گرفته اما به خوبی مشخص می کند دوستی با یک سگ چطور می‌تواند همه دنیای یک پسر ۱۱ ساله را دگرگون کند. تقریبا همه شخصیت‌های سیواس انگار نه بازیگر بلکه انسان‌هایی واقعی می باشند، انسان‌هایی واقعی و یقیناً غرق در مشکل. سیواس فیلمی شاعرانه است که دور از انتظار است تماشایش کنید و تحت تاثییر قرار نگیرید.

دیوار(The Wall)

محصول سال ۱۹۸۳

این محصول سال ۱۹۸۳ با وجود ذات و جوهرِ به شدت هنری‌اش یکی از قدرنادیده‌ترین جواهرهای سینمای ترکیه به حساب می‌آید. داستان دلنشین فیلم دیوار درمورد گروهی نوجوان زندانی و قیام آن‌ها بر علیه افراد و شرایطی است که فقط با مقصد درهم شکستن آن‌ها کنار هم قرار گرفته‌اند.

ما با گروهی نوجوان در یکی از زندان‌های ترکیه روبرو هستیم. نوجوان‌هایی که تحت سخت‌ترین شرایط ممکن، اسارت را تحمل می‌کنند. شرایطی که حتی برای یک زندانی هم غیرقابل فکر است. زندانیان نوجوان کم‌کم در همان شرایط سخت به این نتیجه می‌رسند که با تحمل چیزی تحول نمی‌کند و برای رسیدن به آن‌چه استحقاقش را دارند باید بر علیه شرایط قیام کنند.

چرا این فیلم بسیار است؟

دیوار یک فیلم با پیامی است که مردم دنیای امروز صرف نظر از کشوری که در آن زندگی می‌کنند زیاد به آن احتیاج دارند و آن هم داشتن امید در بدترین و تاریک‌ترین شرایط است. این فیلم یقیناً به نوشته مهم فرد دیگر هم می‌پردازد و آن هم مقاومت باورنکردنی انسان است. این فیلم داستان انسان‌های بسیاری روی کره زمین را روایت می‌کند. انسان‌هایی که در سخت‌ترین و ناعادلانه‌ترین شرایط ممکن نه تنها نمی‌شکنند بلکه هرچند به سختی اما مشت‌هایشان را برای مبارزه بلند می‌کنند.