«زندگی آینه‌ای» چیست و چطور می‌تواند به «آخرالزمان» منجر شود؟_صبح سریع

روز پنج‌شنبه، گروهی از دانشمندان برجسته، شامل تعدادی از برندگان جایزه نوبل و متخصصان سلامت جهانی، درمورد انجام یک مجموعه از تحقیقات تازه هشدار داده‌اند؛ تحقیقاتی که برای ساخت نوعی سلول مصنوعی انجام می‌شود و از نظر این دانشمندان می‌تواند تهدیدی جدی برای زندگی روی زمین باشد.

این سلول‌های مصنوعی که به نام «سلول‌های آینه‌ای» شناخته خواهد شد، امکان پذیر روزی به پایه‌ای برای «زندگی آینه‌ای» تبدیل شوند؛ نوعی ارگانیسم مصنوعی که در سطح مولکولی کاملاً برعکس موجودات زنده‌ای که می‌شناسیم عمل می‌کند. ۳۸ دانشمند در مقاله‌ای که اخیرا در مجله Science انتشار شده، پیشنهاد کرده‌اند که تا اوضاع از کنترل خارج نشده است، تحقیقات روی «زندگی آینه‌ای» فوراً متوقف شود.

سلول‌های آینه‌ای چیستند؟

برای فهمیدن مفهوم زندگی آینه‌ای، ابتدا باید به زندگی طبیعی نگاهی بیندازیم. اجزای مهم زندگی، همانند DNA و پروتئین‌ها، ویژگی‌ای به نام چیرالیتی دارند. این واژه از کلمه‌ای یونانی به معنی «دست‌سانی» گرفته شده و به این معناست که این مولکول‌های اساسی در دو نوع ظاهر خواهد شد: با جهت‌گیری راست‌دست یا چپ‌دست. به گفتن مثال، DNA از یک مارپیچ دوتایی راست‌دست از قندها راه اندازی شده است، همانند نردبانی که فقط در یک جهت پیچ خورده است. در روبه رو، پروتئین‌ها از آمینواسیدهای چپ‌دست ساخته شده‌اند.

به حرف های دانیل سدبروک در مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۶ برای مجله Smithsonian نوشت، «نسخه‌های دست ناموافق از آمینواسیدها و قندها در جهان وجود دارند، اما هیچ حاضر زنده شناخته‌شده‌ای از آنها منفعت گیری نمی‌کند». وجود این نسخه‌های ناموافق یکی از شگفت‌ترین ویژگی‌های زندگی روی زمین است.

مولکول‌های راست‌دست و چپ‌دست قابل معاوضه نیستند، همان گونه که دست چپ شما در یک دستکش راست‌دست به درستی جا نمی‌گیرد. اما هنگامی دست چپ خود را در روبه رو آینه می‌گیرید، به نظر می‌رسد که همانند دست راست شما شده است.

چرا این تحقیق خطرناک است؟

در سال‌های تازه، دانشمندان اغاز به ساخت نسخه‌های مصنوعی از این مولکول‌های «آینه‌ای» در آزمایشگاه کرده‌اند؛ یعنی پروتئین‌های راست‌دست و قندهای چپ‌دست.

اگر این تحقیقات به سمت ساخت سلول‌های آینه‌ای ادامه اشکار کند، به حرف های جک سوزتاک، شیمیدان برنده جایزه نوبل از دانشگاه شیکاگو و یکی از نویسندگان مقالۀ تازه، «عواقب آن می‌تواند فاجعه‌ای جهانی به بار آورد».

عواقب عمیق این نوشته از سطح مولکولی اغاز می‌شود. آمینواسیدهای راست‌دست در نگاه اول همانند همتایان چپ‌دست خود می باشند، اما در واقع تجزیه آنها زیاد دشوارتر است، چون آنزیم‌های موجودات زنده روی زمین برای تجزیه پروتئین‌هایی با چیرالیتی چپ‌دست طراحی شده‌اند. به گفتن مثال، شما نمی‌توانید درپوشی را خلاف جهت رزوه‌هایش باز کنید، همان گونه که نمی‌توانید مولکولی با ساختار ناموافق را به راحتی تجزیه کنید.

این نگرانی علتشده است که دانشمندان خواست کنند تا قبل از این که تحقیقات از کنترل خارج شود، فوراً متوقف شود.

از نظر افرادی که به این تحقیق خوش‌بین می باشند، ویژگی مولکول‌های آینه‌ای می‌تواند در مبارزه با بیماری‌های مزمن سودمند واقع شود. به حرف های مایکل کی، بیوشیمیدانی از دانشگاه یوتا و یکی از نویسندگان مقالۀ تازه، «هنگامی درمان‌های پروتئینی یا اسید نوکلئیک را به یک فرد می‌دهید، آنزیم‌های گوارشی بدن آنها را به شدت تجزیه می‌کنند، بعضی اوقات در عرض چند دقیقه».

اما از نظر دیگر، مولکول‌های آینه‌ای «توسط این آنزیم‌های گوارشی شناسایی نمی‌شوند»، که این علتمی‌شود که این مولکول‌ها به گفتن درمان برای «زمان طویل‌تری موثر باقی بمانند».

خطر مولکول‌های آینه‌ای

اما همین ویژگی می‌تواند این سلول‌ها را خطرناک کند. در یک گزارش فنی ۲۹۹ صفحه‌ای که دانشمندان هشداردهنده انتشار کرده‌اند، تیم تحقیقاتی هشدار داده است که «باکتری‌های آینه‌ای به قدر کافی قوی می‌توانند بدون هیچ مانعی از سوی کنترل‌های زیستی طبیعی، در محیط گسترش یابند».

نویسندگان اشاره می‌کنند که تاثییر این «پاتوژن‌های زمان‌طلب خطرناک» می‌تواند به طیف گسترده‌ای از موجودات چندسلولی، از جمله انسان، گسترش یابد.

به گزارش New York Times، سلول‌های آینه‌ای که در آزمایشگاه ساخته خواهد شد، امکان پذیر کارکنان را آلوده کنند «بدون این که سیستم ایمنی آنها هیچ مقاومتی نشان دهد». از آنجا، این سلول‌ها می‌توانند با همان مخفی‌کاری گسترش یابند تا وقتی که یک «همه‌گیری آینه‌ای» خارج از کنترل در جهان شکل بگیرد.

تهدیدی برای همه موجودات زنده

این شکل‌های مصنوعی زندگی تنها انسان‌ها را تهدید نمی‌کنند. حیوانات و گیاهان نیز مقاومت مقداری در برابر آنها خواهند داشت. کل اکوسیستم‌ها امکان پذیر در معرض خطر قرار گیرند. به حرف های دیپا آگاش، زیست‌شناسی از مرکز ملی علوم زیستی در هند، «تاثییر این شکل مصنوعی حیات بر زنجیره غذایی ویرانگر خواهد می بود».

این سناریوی آخرالزمانی امکان پذیر همانند به داستان‌های علمی-تخیلی به نظر برسد، اما نویسندگان این هشدار، که تعداد بسیاری از آنها زیست‌شناسان مصنوعی می باشند، به خوبی از خطراتی که تحقیقاتشان می‌تواند در صورت کنترل‌نشدن برای جهان تشکیل کند، آگاهند.

مایکل کی در بیانیه‌ای می‌گوید: «ما فکر می‌کنیم اکنون فرصتی وجود دارد تا قبل از این که معیشت فردی به این تحقیقات وابسته شود، مرزهای مسئولانه تحقیق را تعریف کنیم. مرزهایی که باید توسط مقامات نظارتی به دقت برسی شوند و مرزهایی که نباید از آنها عبور کنیم».

در مقاله‌ای جداگانه که در مجله The Scientist انتشار شده است، جان گلس و کیت آدامالا، دو زیست‌شناس مصنوعی و از امضاکنندگان مقاله Science، استدلال می‌کنند که خطرات این تحقیقات زیاد زیاد تر از مزایا آن است.

آنها می‌نویسند: «کنجکاوی به‌تنهایی علت کافی برای خلق چیزی که می‌تواند این‌قدر خطرناک باشد نیست. برای خیر بشریت باید از خلق زندگی آینه‌ای پرهیز کنیم».