دولت تازه آمریکا فرصتی طلایی برای ترقی قوت اقتصادی ایران است / برای گسترش، باید با سه قوت جهانی رابطه نرمال داشته باشیم_صبح سریع

شامگاه امروز ۳۰ بهمن‌ماه، مراسم «در پاسداشت عقلانیت و گسترش؛ آرا و آثار دکتر محمود سریع‌القلم»، با مقصد گرامیداشت این استاد روابط بین‌الملل و نویسنده کتاب‌هایی چون «عقلانیت و گسترش»، در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. 

در سیاست خارجی، سریع‌القلم به وابستگی متقابل اصرار دارد 

حسن آقاجانی، جراح قلب و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این مراسم با اشاره به این که در جامعه ما از سطح فرهیختگان تا کف خیابان، اذهان از حالت سرزمین دلواپس است، اظهار کرد: دکتر سریع‌القلم به گفتن فردی که در آمریکا تحصیل کرده، یک برخورد تحلیلی با مشکلات دارد و نسخه‌های علمی برای مشکلات اراعه می‌دهد. ایشان نقش بزرگی در مقداری‌سازی مباحث و تعیین شاخص‌ها برای حوزه‌های گوناگون علوم انسانی داشت. 

وی با گفتن این که دکتر سریع‌القلم بیشترین مشکل جامعه را جهل و نادانی در سطوح گوناگون می‌داند و با عدد و رقم‌ مسائل را گفتن می‌کند، افزود: این زیاد می‌تواند به یافتن راه‌حل پشتیبانی کند‌. با نگاه به جامعه، می‌بینیم که مشکل ناترازی‌ها پررنگ است، یعنی بین تقاضای جامعه و ظرفیت پاسخگویی سیستم فاصله وجود دارد. آقای دکتر سریع القلم به اجماع نخبگان برای حل این مشکل پافشاری دارد؛ اجماع نخبگان نه به این‌ معنی که همه با هم آشتی کنند، بلکه یعنی همه بتوانیم فهمیدن مشترکی از مشکلات اشکار کنیم و نخبگان بتوانند را بر پایه شواهد، به راه‌حل برسند. 

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در ادامه گفت: در حوزه سیاست خارجی نیز دکتر سریع‌القلم به وابستگی متقابل اصرار دارد. این عاملی است که ریسک‌پذیری کشورها در روبه رو یکدیگر را تعیین می‌کند. آقای دکتر سریع القلم این چنین گسترش انسانی را ریشه همه گسترش‌ها می‌داند و به عقلانیت به گفتن بزرگترین اندوخته انسان‌ها اهمیت اختصاصی می‌دهد و معتقد است جامعه باید حول این محور گسترش یابد. 

در اسلام نیز الگوبرداری از دیگر کشورها برای گسترش پذیرفته شده است

جواد اطاعت، عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی نیز در ادامه این مراسم‌ با گفتن‌ این که بشر امروز یا به جستوجو منزلت است یا قوت یا ثروت، او گفت: دکتر سریع‌القلم اگر می‌خواست می‌توانست صاحب قوت و ثروت هم باشد، اما تنها منزلت و اعتبار اجتماعی را انتخاب کرد. دکتر سریع‌القلم استاد مولف است. در دوره‌ای که رشته علوم سیاسی فقط در دو دانشگاه دانشجوی کارشناسی می‌گرفت، ایشان شخصا دارای یک مکتب فکری می بود و به مکتب نوسازی گرایش داشت. 

او گفت: دکتر سریع‌القلم بین دموکراسی و گسترش معتقد است که باید برتری را به لیبرالیسم داد، چون در یک شرایط لیبرال و آزاد، گسترش رقم می‌خورد. طرفدار نخبه‌گرایی در گسترش است و باور دارد که نخبگان زیاد زیاد تر از توده‌های مردم تعیین‌کننده اند. خصوصا که امروز توده مردم عمدتا تنها تحت تاثییر رسانه می باشند. 

این استاد دانشگاه با گفتن این که دکتر سریع‌القلم فرهنگ سیاسی را امری ملزوم برای گسترش می‌داند، او گفت: ایشان بین آرمان‌گرایی و واقع‌گرایی، به واقع‌گرایی اصرار دارد و به اصول ثابت گسترش معتقد است. در این مکتب فکری، مدل بومی گسترش که در ایران بر آن اصرار می‌شود، از مبنا غلط است. در اسلام نیز الگوبرداری از دیگر کشورها برای گسترش پذیرفته شده است. 

دکتر سریع‌القلم فاصله‌ای مناسب با قوت و حاکمیت دارد

محمدباقر حشمت‌زاده، استاد بازنشسته روابط بین‌الملل دانشگاه شهید بهشتی نیز در ادامه این مراسم‌ با گفتن‌ این که دکتر سریع‌القلم بی‌نیاز از تکریم است، او گفت: این اجلاس ادای دینی از جامعه دانشگاهی است. منش استاد با دانش ایشان عجین است. آثار استاد علمی و کاربردی است. علی‌رغم پایبندی به اصول تئوریک، مطالب‌شان بر پایه توانایی، آمار و رقم های است. تعامل های گسترده داخلی و خارج دکتر سریع‌القلم، غنای بالایی به مطالب‌شان داده است‌. 

او گفت: نگه داری فاصله ملزوم با حکومت برای مناعت طبع، از دیگر ویژگی‌های دکتر سریع‌القلم است. قرب زیاد به سیاست چشم را کور و دانش را منفعل می‌کند و دوری زیاد از حکومت نیز علتعدم شناخت از قوت می‌شود. مقدار فاصله دکتر سریع‌القلم با این مقوله، عالمانه است. اگر دانشمندان سیاست مطالبه قوت را داشته باشند، هم به علم و هم به عمل سیاسی صدمه می‌زنند‌. اما مشاهده قوت از فاصله بهینه، هر دو را ارتقا می‌دهد. 

این استاد دانشگاه با گفتن این که امتزاج ایرانیت و جهانیت از ویژگی‌های دکتر سریع‌القلم است، اضافه کرد: استاد یک ایرانی اصیل اما مدرن است؛ در عین حال که جهان را می‌شناسد، ایرانی می‌اندیشد.

کیسینجر از دکتر سریع‌القلم خواست کرده می بود از علم و توانایی ایشان منفعت گیری کند

به گزارش خبرنگار ما، در ادامه این مراسم سیدکاظم صدر، استاد اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی نیز با گفتن این که شخصیت سریع‌القلم در خارج از ایران شناخته‌شده‌تر است، اظهار کرد: وقتی کیسینجر از دکتر سریع‌القلم خواست کرده می بود که از بتواند از علم و توانایی ایشان منفعت گیری کند. در داخل نیز مجله‌ای را به فارسی و انگلیسی انتشار می‌کرد که مطالب ارزنده‌ای در آن‌ چاپ می‌شد. 

او همین طور گفت: آقای دکتر سریع القلم زیاد میهن‌دوست است. خانواده‌ای اصیل، فرهنگی و مذهبی دارد و بر خلاف تعداد بسیاری از دیگر دانشگاهیان، وجود در ایران را ترجیح داد، چون زیاد ایران‌دوست است و دغدغه مهم‌اش راه اندازی یک حکمرانی صحیح در سرزمین است. دکتر سریع‌القلم، امام موسی صدر را الگوی مناسب زعامت سیاسی می‌داند و در پی ترویج اندیشه‌های اوست. 

دکتر سریع‌القلم به گفتن یک روشنفکر عمومی شناخته می‌شود 

حمیرا مشیرزاده، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تهران نیز در ادامه این مراسم با اشاره به این که تعداد بسیاری از مقالات دکتر سریع‌القلم به گسترش مربوط است، او گفت: حتی مقالات ایشان در رابطه نقش نخبگان، سیاست خارجی و… از دغدغه مهم ایشان یعنی گسترش ایران نشأت گرفته است. استاد به کنشگری انسانی در تغیرات زیاد دقت دارد و در این کنشگری نیز برای عقلانیت اهمیت تعداد بسیاری قائل است. ایشان اصرار دارد که این عقلانیت ما را به زمان‌هایی که در حوزه سیاست خارجی وجود دارد، سوق می‌دهد. دکتر سریع‌القلم در سال‌های تازه به گفتن یک روشنفکر عمومی شناخته می‌شود و بر ترویج عقلانیت در سطوح گوناگون اصرار دارد. 

دکتر سریع‌القلم یکی از نمود‌های فرهنگ صنعتی در سرزمین ماست

این چنین ابراهیم شیخ، عضو هیات علمی سازمان مدیریت صنعتی و معاون وزیر صمت نیز در ادامه این مراسم فرمود: ما در وزارت صمت در دو دهه قبل به فرهنگ صنعت دقت داریم و معتقدیم که یکی از چالش‌های اساسی پیشرفت کم سرزمین ما در صنعتی شدن، ضعف فرهنگ صنعتی است. دکتر سریع‌القلم یکی از نمود‌های فرهنگ صنعتی در سرزمین ماست. زمان‌شناسی، تمرکز، پشتکار، داشتن دیدگاه راهبردی، قیمت‌آفرینی، واقع‌گرایی، شبکه‌سازی و اصرار بر منفعت گیری از زمان‌های بین‌المللی، همه از شاخص‌های فرهنگ مناسب صنعتی است که آقای دکتر دارد. 

کشوری که افرادی همانند سریع‌القلم را دارد، نباید این گونه مدیریت شود

حسین میرزایی، استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران نیز با گفتن این که دکتر سریع‌القلم دارای تخصص در عرصه‌های علوم سیاسی، جامعه‌شناسی، اقتصاد سیاسی و فرهنگ است، گفت: آقای دکتر سریع القلم در همه آثار خود به جستوجو ترویج عقلانیت و گسترش‌یافتگی است. دکتر سریع‌القلم تنها استادی است که در تعداد تعداد بسیاری از اجلاس‌های شاخص جهانی از جمله داوس شرکت کرده و خالصانه یافته‌های علمی خود را در اختیار همگان قرار می‌دهد. این یک هنر است که ایشان می‌تواند هم با دولتمردان او مباحثه کند، هم با جامعه مدنی و هم با عامه مردم. 

او همین طور گفت: دکتر سریع‌القلم علی‌رغم‌ ۴۰ سال استادی، دائما علم خود را به‌روز می‌کند و همانند یک دانشجو، در پی یادگیری علوم‌ نوین است. کشوری که افرادی همانند سریع‌القلم را دارد، نباید این گونه مدیریت شود. این کفران نعمت است. همه تلاش سریع‌القلم این می بود که سرزمین به این چنین نقطه‌ای نرسد که متأسفانه رسید. 

یکی از خدمات دکتر سریع‌القلم بر صدر نشاندن دانش سیاست در جامعه ایران است

در ادامه، حسین سلیمی، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی و رئیس انجمن علوم سیاسی ایران نیز با گفتن این که سخن دکتر سریع‌القلم معطوف به مسائلی است که نیاز مفرط جامعه ماست، او گفت: عقلانیت باید در فرهنگ سیاسی جامعه ما نهادینه شود. گسترش به معنی سازگاری با محیط تازه جهانی است و سیاست خارجی‌ باید در خدمت گسترش باشد. بر این مبنا می‌توان به این سوال جواب داد که در جهانی که بنیادهای آن در حال تحول است، چطور می‌توانیم خود را سازگار کنیم. 

او گفت: دکتر سریع‌القلم بدون این که از دولت ایران پشتیبانی گیرد، در مجامع تاثیرگذار بین‌المللی وجود دارد و سخنانش هم زیاد شنیده می‌شود. این ظرفیت عظیمی برای سرزمین است که متاسفانه از آن منفعت گیری نمی‌گردد. امروز گشایش در سیاست خارجی، از نان شب برای ما واجب‌تر است. این‌ گشایش‌ها باید از جانب اندیشمندان حاصل شود. 

رئیس انجمن علوم سیاسی ایران اضافه کرد: دکتر سریع‌القلم زیاد نقدپذیر است. با وجود مقام بالای علمی، حتی اگر دانشجویان به دکتر سریع‌القلم نقدهایی را داخل کنند، ایشان می‌پذیرند. امیدوارم جواب روشنی که استاد برای مشکلات سیاسی و اقتصادی دارد، شنیده شود. یکی از خدمات ایشان بر صدر نشاندن دانش سیاست در جامعه ایران است. در نتیجه کوششهای دکتر سریع‌القلم، امروز همه می‌گویند که راه‌حل مشکلات در سیاست است. 

دکتر سریع‌القلم علتگذار ایران از گسترش‌ستیزی به گسترش‌گرایی شد

رضا خجسته رحیمی، سردبیر مجله اندیشه پویا نیز در ادامه این مراسم با گفتن تاریخ روشنفکری معاصر ایران سرشار است از فتواهای سیاسی و اقتصادی در مذمت گسترش، اظهار کرد: آن شرایط بی‌ربط به حالت‌ امروز ایران نیست. سپس از انقلاب نیز سنت گسترش‌ستیزی محکم‌تر شد و حتی تعداد بسیاری از روشنفکران ایدئولوگ انقلاب اسلامی، انقلاب را اغاز بر آخر یک دوره تمدن می‌خواندند و معتقد بودند انقلاب برای حل مشکلات اقتصادی نیامده است. بر پایه این تفکرات، سیم خاردار کشیدن به دور ایران، فضیلتی زیاد بالا می بود. 

او گفت: در چنان وضعیتی دکتر سریع‌القلم از همان دهه ۶۰، جامعه ایران را دعوت به گسترش کرد و اصرار انزوای سرزمین عقلانی نیست. ما را دور و درازی را آمده‌ایم تا امروز به این فهمیدن ساده رسیده‌ایم که عقب‌ماندگی و گسترش‌ستیزی فضیلت نیست. قطعا از معدود افرادی که علتگذار جامعه ایران از آن حالت شد، دکتر سریع‌القلم است. 

برخی با مقصد عرض اندام، آثار دکتر سریع‌القلم را نقد می‌کنند 

مجتبی مقصودی، پژوهشگر علوم سیاسی نیز در ادامه این مراسم با گفتن این که چند دسته از افراد عمل به نقد آثار دکتر زیباکلام می‌کنند، او گفت: برخی بر پایه رویکرد اصلاحی و تکمیلی، آثار دکتر سریع‌القلم را نقد می‌کنند‌. برخی با مقصد خرده‌گیری، به نقد آثار ایشان می‌پردازند. برخی دیگر هم با مقصد این که عرض اندام کنند، از آثار دکتر سریع‌القلم عیب می‌گیرند. عده‌ای دیگر هم با مقصد تخریب و حتی تخریب آثار آقای دکتر را نقد می‌کنند. یک مسئله مهم این است که بخشی‌نگری جهت تفسیر نادرست از آثار دکتر سریع‌القلم می‌شود. باید آثار ایشان را به گفتن یک مکتب فکری به هم‌ مدام مطالعه کرد. 

برخوردار از منبع های غنی معدنی و انسانی شرط گسترش نیست

مسعود نیلی، عضو هیات علمی دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شریف نیز در ادامه گفت: اگر تاریخ گسترش کشورهای گوناگون را نگاه کنیم، این که یک کشوری از منبع های غنی زیرزمینی برخوردار باشد، شرط گسترش نیست. حتی برخورداری از منبع های انسانی نیز عامل مهم گسترش نیست. آن چیزی که کشورها را در مسیر گسترش قرار داده، یادگیری است. یعنی از قبل خودمان، حالت جهان و علم‌ دنیا بیاموزیم. دکتر سریع‌القلم یکی از افرادی است که در حوزه ترویج یادگیری از جهان کوششهای تعداد بسیاری کرده است. 

 او همین طور گفت: افراد محدودی در حوزه اندیشه‌ورزی و ترقی فرهنگ عمومی تلاش می‌کنند‌ یکی از این افراد، دکتر سریع‌القلم است. اما تا این مدت موفق نشده‌ایم که یک نظم مشخصی را برای اندیشه‌ورزی در عرصه عمومی تعریف کنیم. ۵ شاخص برای این کار وجود دارد و افرادی که کنشگری فکری در عرصه عمومی دارند، باید دارای این ویژگی‌ها باشند. 

این استاد دانشگاه اضافه کرد: نخست این که فقط در چهارچوب تخصص آکادمیک خود اظهارنظر کنند. دوم این که به دقت به مطالبی که از دیگران منفعت گیری می‌کنیم، ارجاع دهند. سوم این که باور داشته باشند که علم آن چیزی است که در دانشگاه‌های دنیا تدریس می‌شود و باید فقط آن را به گفتن راهبرد قرار داد. چهارم این که در عرصه‌هایی اظهارنظر قاطع کنند که در آن حوزه‌ها حداقل یک مقاله چاپ کرده باشند. نهایتا این که اندیشه‌ورزان عرصه عمومی باید بیشتر از این که جواب داشته باشند، سوال داشته باشند. دکتر سریع‌القلم همه این ۵ ویژگی را دارد. 

بدون رابطه نرمال با سه قوت آمریکا، چین و روسیه پیشرفت ممکن نیست

در آخر این مراسم، محمود سریع‌القلم ضمن سپاس از حاضرین و سخنرانان، فرمود: من به هر کجای سرزمین که سفر می‌کنم، می‌بینم‌ همه در انتظار یک تحول می باشند. برای دستیابی به گسترش دو راه وجود دارد؛ یکی جامعه‌محور است و فرد دیگر نخبه‌محور. سه سرزمین انگلیس، آلمان و فرانسه از طریق جامعه تحول کردند. باروری جامعه مدنی و قسمت خصوصی در این کشورها، حاکمیت را وادار به عقب‌نشینی کرد. اما دیگر کشورها همه تحت تأثیر نخبگان منقلب شدند. حتی آمریکا توسط ۵۰ نفر که می‌اندیشیدند و کارآفرین بودند، منقلب شد. در ژاپن حاکمیت و در چین حاکمیت و نخبگان تحول تشکیل کردند. 

او گفت: اگرچه درست هم همین است که جامعه یک سرزمین را تحول دهد، اما این کار زیاد زمان‌بر است. سال ۱۸۵۵ در انگلیس شش هزار رمان چاپ‌ شد. یعنی مردم آگاهی داشتند و توانستند پارلمان خود را وادار به تحول کنند. در آلمان و فرانسه نیز این چنین‌می بود. در دیگر دنیا اما مردم این چنین سطحی از آگاهی نداشتند و این نخبگان می بود که تشخیص دادند و تحول تشکیل کردند. 

استاد دانشگاه شهید بهشتی با گفتن این که نخبگان سریع تر می‌توانند تشخیص دهند و سپس مردم را با خود همراه کنند، او گفت: ما ایرانیان طبق معمول اجازه می‌دهیم که وقایع ما را تحول دهد و فقط نظاره می‌کنیم. این رویه علتباخت ما می‌شود. اگر می‌خواهیم که خودمان عامل تحول باشیم، باید اولا دانش‌مان افزایش یابد و سپس تشکل داشته باشیم. انگلیس، آلمان و فرانسه نیز به همین دو ویژگی تجهیزبودند.

سریع‌القلم با گفتن این که اگر متون گسترش را بخوانیم، می‌بینیم کشورها چه زحمتی برای تشکیل شرایط تحول کشیده‌اند، اظهار کرد: ما برای این که دانش خودمان را افزایش و سرزمین را تحول دهیم، باید در ۴ حوزه کار کنیم؛ در غیر این صورت زمان گسترش را از دست می‌دهیم. حوزه اول، تفکیک قوت سیاسی از قوت اقتصادی است. این چالش زیاد بزرگی برای یک سرزمین کهن است که همیشه حاکمیت بر همه‌ منبع های و شئون آن مالکیت دارد‌. این کار مقدمه تحول در یک سرزمین است. مادامی که در یک سرزمین قوت سیاسی از اقتصادی تفکیک نشود، نباید در انتظار آزادی در آن جامعه نشست. 

او گفت: دوم این که در نظام بین‌الملل حاضر، هیچ کشوری نمی‌تواند بدون رابطه نرمال با سه قوت‌ آمریکا، چین و روسیه پیشرفت کند. مادامی که ما این رابطه را نداشته باشیم، نمی‌توانیم از زمان‌های آنان منفعت گیری کنیم. کار سوم‌ ورود به اقتصاد جهانی است. در همه جای دنیا سیاست یک قسمت خاکستری دارد؛ یعنی بخشی از حوزه سیاست که پوشیده است. اما در اقتصاد اگر شفاف نباشیم، نمی‌توانیم پیشرفت کنیم. سنگاپور در سیاست، تا حدّ۷۰ درصد خاکستری است، اما در سیاست ۱۰۰ درصد شفاف است. چین کمونیست، تا ۹۰ درصد در اقتصاد شفاف است‌. ورود به اقتصاد جهانی، برای شفافیت اقتصادی یک امر الزامی است. تا در عرصه‌های حیاتی داخل نشویم، تعداد بسیاری از قسمت‌های اقتصادی ما ناکارامد باقی خواهند ماند. 

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی با گفتن این که مسئله چهارم که احتمالا سخت‌تر باشد، اجماع حاکمیت و جناح‌های سیاسی بر سر اهمیت تشکیل ثروت است، گفت: گفتمان چپ، تشکیل ثروت در ایران را تخریب کرد. در طی تاریخ، ایران در عرصه‌های جهانی حاضر بوده است. فقط ۴ دهه است که ما این طور تمرکز خود را بر درون قرار داده‌ایم. برای ورود به جهان و همکاری با سه قوت، باید تشکیل ثروت را مبنا قرار دهیم. ثروت یعنی سرزمین مازاد بر هزینه‌های خود، درامد داشته باشد. 

سریع‌القلم با گفتن این که بدون ثروت، نگه داری هویت هم ممکن نیست، خاطرنشان کرد: چین در همه دنیا ۵۰۰ مرکز بسط اندیشه‌های کنفوسیوس دارد. چرا در زمان مائو، چین نمی‌توانست این چنین کند؟ چون در آن زمان عمده مردم این سرزمین فقیر بودند. تا وقتی که به این فهمیدن نرسیم که مسأله مهم ما تشکیل ثروت است و الزامات آن رابطه با جهان است، در هرج‌ومرج باقی خواهیم ماند. اگر به تشکیل روزانه دو میلیون بشکه نفت هم برسیم، فقط بقاء خواهیم داشت. برای گسترش، در بین‌زمان باید حداقل ۴ تا ۵ میلیون بشکه نفت تشکیل کرد. در طویل مدت هم که ایران باید از خام‌فروشی پرهیز کرده و یک قوت مهم در هوش مصنوعی شود. 

نویسنده کتاب عقلانیت و گسترش اصرار کرد: دولت تازه آمریکا یک زمان طلایی برای ترقی قوت اقتصادی ایران است. امیدوارم حاکمیت هم به این سمت برود که هر چه سریع تر اختلافات خود با دنیا را حل کنیم و به تشکیل ثروت برسیم.