انسان‌ها از چه وقتی مصرف قهوه را اغاز کردند؟_صبح سریع

منشأ دقیق قهوه هم چنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. این که چه فردی برای اولین بار دانه‌های قهوه را دم کرد، اشکار نیست، اما افسانه‌های بسیاری درمورد کشف آن وجود دارد.

یکی از شناخته‌شده‌ترین این افسانه‌ها، به قرن نهم میلادی در اتیوپی بازمی‌گردد. حرف های می‌شود یک چوپان به نام «خالد» فهمید شد که بزهایش بعد از خوردن نوعی میوه قرمز در کوهستان بیش‌ از حد پرانرژی و ناآرام شده‌اند.

او این دانه‌ها را نزد یک راهب محلی برد که از آن‌ها خوشش نیامد و آن‌ها را در آتش انداخت. اما یک دفعه عطر دل‌انگیزی از دانه‌های برشته‌شده به مشام رسید. بعد از آن دانه‌های برشته‌شده را آسیاب کرده و در آب‌جوش دم کردند و به این ترتیب اولین فنجان قهوه متولد شد.

با وجود جذابیت این داستان، هیچ مدرک معتبری از وجود آن پیش از قرن هفدهم میلادی وجود ندارد. به این علت به گمان زیادً این روایت زیاد تر یک افسانه محلی است.

برخی محققان اعتقاد دارند که قهوه در واقع قرن‌ها پیش از این در آفریقا مصرف می‌شده است. قبایل بومی، از جمله اجداد قوم گالا در اتیوپی، امکان پذیر از دانه‌های قهوه در غذاهای خود منفعت گیری کرده باشند. هرچند در این خصوص هم هیچ سند تاریخی معتبری وجود ندارد.

اولین شواهد مستند از مصرف قهوه به نوشته‌های زکریای رازی، پزشک و شیمی‌دان ایرانی، در قرن نهم میلادی بازمی‌گردد.

او در متون پزشکی خود از ماده‌ای با نام «بُنّ»، که به گمان زیادً به میوه قهوه اشاره دارد، و نوشیدنی‌ای به نام «بُنچام» که با آن درست می‌شود سخن بگویید می‌کند.

وی می‌نویسد که این نوشیدنی برای افراد گرم‌مزاج سودمند است، اما میل جنسی را افت می‌دهد.

ابن سینا طبیب مشهور قرن یازدهم میلادی نیز در قسمت طب از کتاب قانون خود به قهوه اشاره کرده و آن را نوشیدنی‌ای با خاصیت ضدبو، پاک‌کننده پوست و اثرگذار بر ذهن معارفه کرده است. این به گمان زیادً اولین اشاره ثبت‌شده به قهوه به گفتن یک محرک است.

گسترش قهوه در جهان اسلام و ظهور قهوه‌خانه‌ها

قهوه زیاد سریع در جهان اسلام محبوب شد. صوفیان یمنی از آن برای افزایش تمرکز در عبادات شبانه منفعت گیری می‌کردند.

این نوشیدنی در سال ۱۴۱۴ میلادی به مکه رسید و سپس از یمن به مصر منتقل شد، جایی که نخستین قهوه‌خانه‌های قاهره تأسیس شدند.

گیاه قهوه عربیکا که در اصل در کوه‌های یمن در شبه‌جزیره عربستان رشد می‌کندعکس: Forest & Kim Starr

قهوه‌خانه‌ها به مراکزی اجتماعی تبدیل شدند که مردم در آنجا گرد هم می‌آمدند، بازی و استراحت می‌کردند و اخبار و داستان‌ها را با هم به اشتراک می‌گذاشتند.

با این حال، برخی مقامات مذهبی نسبت به مصرف قهوه مشکوک بودند. آن‌ها قهوه را شبیه حشیش و الکل می‌دانستند که در اسلام حرام شده می بود. کوششهایی برای ممنوعیت قهوه صورت گرفت اما در نهایت چون نامی از آن در قرآن نیامده می بود، این ممنوعیت لغو شد.

قهوه‌خانه‌ها به مکان‌هایی برای دورهمی‌های روشنفکران تبدیل شدند، جایی که مردم درمورد سیاست و مسائل اجتماعی او گفت و گو می‌کردند. این نوشته علتشد که حکومت‌های عثمانی و برخی مقامات مذهبی چندین دفعه تلاش کنند قهوه‌خانه‌ها را تعطیل کنند اما قهوه، همانند خود زندگی، متوقف نشد.

ورود قهوه به غرب؛ از تردید تا پذیرفتن

قهوه از دو مسیر به اروپا راه یافت: یکی از امپراتوری عثمانی و فرد دیگر از بندر «مُخا» (موکا) در یمن و از طریق دریا.

در قرن هفدهم، شرکت‌های هند شرقی انگلیس و هلند به تجارت قهوه در خاورمیانه علاقه‌مند شدند. در ابتدا مصرف قهوه در اروپا با سوءظن همراه می بود و به آن «نوشیدنی شیطانی» می‌انها گفتند چون آن را نوشیدنی‌ای با منشأ اسلامی می‌دانستند.

حرف های می‌شود که در نزدیک به سال ۱۶۰۰ میلادی پاپ کلمنت هشتم برای مشروعیت بخشیدن به قهوه در بین مسیحیان آن را غسل تعمید داد. این عمل انحصار فرهنگی مسلمانان بر قهوه را به چالش کشید.

پاپ کلمنت هشتم فردی می بود که در ترویج قهوه در دنیا غرب و در بین مسیحیان نقش ایفا کردتصویر: ویکی‌پدیا

با اغاز قرن هجدهم بریتانیا، فرانسه و هلند بذرهای قهوه را به مستعمرات خود در اندونزی، هند، سریلانکا و کارائیب بردند.

بازار جهانی قهوه از این بعد از خاورمیانه به اروپای غربی منتقل شد و صنعت قهوه تحت سلطه تجار اروپایی قرار گرفت.

قهوه در دنیای امروز؛ محبوبیت و چالش‌ها

قهوه یکی از پرمصرف‌ترین نوشیدنی‌های جهان محسوب می‌شودعکس: کانوا

امروزه، قهوه یکی از پرمصرف‌ترین نوشیدنی‌های جهان است و تحقیقات علمی گوناگون نیز به مزایای سلامتی آن اشاره دارند.

برخی تحقیقات نشان خواهند داد که قهوه می‌تواند از بیماری آلزایمر جلوگیری کرده و طول عمر را افزایش دهد.

کارشناسان با این وجود می‌گویند تشکیل قهوه یک چالش زیست‌محیطی جدی است و تغییرات اقلیمی امکان پذیر علتکاهش شدید تشکیل قهوه در آینده شود.

از همین رو آنان نظر کرده‌اند که  برای نگه داری این صنعت، راه حلهای پایدارتری برای تشکیل و تجارت قهوه در نظر گرفته شود.