صندوق های بازنشستگی؛ بحران بزرگی که برای دولت پزشکیان به جا مانده_صبح سریع

*روال هرم جمعیتی ایران به سمت بین‌سالی و پیری در حرکت است. رشد جمعیت و آمار باروری در سه‌دهه تازه روال کاهشی داشته که به افت جمعیت جوان سرزمین و افت نیروی انسانی در سن کار منجر شده است، به‌طوری که در سال ۱۴۱۵ نزدیک به ۵میلیون نفر زیاد تر از حد معمول بازنشسته خواهند شد و به‌شدت به اغاز زمان بسته‌شدن پنجره جمعیتی سرزمین خواهیم رسید.

*میانگین امید به زندگی در سال ۱۳۵۴ نزدیک به ۵۸سال می بود که اکنون به نزدیک به ۷۵سال رسیده است.

* رشد نسبت مصارف به منبع های در دسترس صندوق‌های بازنشستگی در سرزمین به مرز ۲.۵برابر نزدیک می‌شود که زنگ خطری جدی محسوب می‌شود. به این علت کسری منبع های صندوق‌های بازنشستگی کشوری و لشکری با روال صعودی در حال افزایش است، به‌طوری که سال‌ها است بخشی از کسری بودجه آنها توسط دولت و از طریق تسهیلات بانکی تامین می‌شود. سهم کسری صندوق‌های بازنشستگی از منبع های عمومی بودجه فقط ۴ صندوق امسال نزدیک به ۱۶.۲‌درصد بوده و در سال آتی به نزدیک به ۱۸.۵درصد خواهد رسید.

این عدد در قانون بودجه ۱۴۰۳ نزدیک به ۴۵۰همت است و پیش‌بینی می‌شود در لایحه بودجه ۱۴۰۴ به نزدیک به ۴۸۰همت برسد. با همه این پشتیبانی‌ها قسمت عمده تسهیلات یا بهتر بگویم بیشترین تسهیلاتی که شبکه بانکی در سال‌های تازه بالاخص در سال ۱۴۰۲ پرداخت کرده، فقط به صندوق‌های بازنشستگی داده شده است؛ یعنی صندوق‌ها وام می‌گیرند که مستمری سر ماه خود را بپردازند. تسهیلاتی که باید به قسمت واقعی اقتصاد داده شود تا نسبت‌های حمایتصندوق‌ها اصلاح شود، مستقیم به صندوق‌ها داده می‌شود که این نوع تسهیلات هیچ کارکردی در قسمت واقعی اقتصاد ندارد و استمرار یک چرخه معیوب و تعمیق زیاد تر بحران و انباشت تجمعی به سال‌های سپس است.

* بر پایه برآورد مرکز پژوهش‌های مجلس، سهم درآمد حاصل از دارایی‌های صندوق بازنشستگی کشوری در سال ۱۴۰۰ نزدیک به ۱۴.۳‌درصد و برای سازمان تامین اجتماعی نزدیک به ۵.۴درصد است؛ یعنی هلدینگ‌های بزرگ اقتصادی، به علت حکمرانی ضعیف دولتی حاکم بر آنها، سهم قابل‌توجهی در تامین منبع های موردنیاز صندوق‌ها ندارند.

*آمار نسبت مستمری‌بگیران صندوق بازنشستگی کشوری به تفکیک شامل بازنشسته ۸۱درصد، از کار افتاده یک‌درصد و متوفی ۱۸درصد (۱۴درصد از بازنشستگان و ۴درصد از شاغلان فوت کرده‌اند) است. سن نیمی از کسورپردازان صندوق بازنشستگی سرزمین بالای ۴۵سال است که پیش‌بینی می‌شود این صندوق طی ۱۰ تا ۱۵سال آینده با مشکلات بسیاری روبه رو شود. مطابق آمار شهریور ۱۴۰۲، تعداد زنان شاغل کسورپرداز ۴۵۰۸۱۷نفر، تعداد مردان کسورپرداز شاغل ۴۴۸۱۶۸نفر است و در کل ۸۹۸۹۸۵نفر شاغل کسورپرداز می باشند که ۲۱.۸۵درصد آنها دارای سابقه بین ۲۵ تا ۲۹سال، ۶۵.۲۲درصد آنها دارای سابقه بین ۳۰ تا ۳۴سال و ۲.۲۱درصد آنها دارای سابقه بیشتر از ۳۵سال می باشند.

*چه باید کرد؟ راهکارهای پیشنهادی اصلاح پارامتریک و نان پارامتریک بسیاری از طرف متخصصان این حوزه نظر شده است. پیشنهادهایی نظیر بازنگری در سن و ساختار بازنشستگی، بازنگری در ترکیب پرداخت مستمری به متوفیان و وراث، بازنگری در سیاست‌های بازنشستگی پیش از موعد، بازنگری مشاغل سخت و زیان‌آور، بازبینی و مدیریت روابط دولتی و ساختار حاکمیتی صندوق‌ها و اتخاذ سیاست‌های صحیح جهت عبور از مشکلاتهای جاری و پیشنهادهای تکمیلی می‌تواند تشکیل «صندوق بازنشستگی تکمیلی» باشد. اما از همه مهم‌تر برای حل بحران باید نگاه خود را از حکمرانی آتش‌نشانی به ریشه بحران برگردانیم.