فراموشی زیاد هم بد نیست_صبح سریع

فراموشی بخشی از زندگی روزانه است. امکان پذیر داخل اتاقی شوید و فراموش کنید چرا داخل آنجا شده‌اید یا احتمالا شخصی را در خیابان ببینید که به شما سلام می‌کند اما نامش را برای نیاورید. اما به‌راستی چرا دچار فراموشی می‌شویم؟ آیا فقط نشانه ضعف حافظه است یا مزیتی هم برای ما دارد؟

یکی از اولین مطالعات در این عرصه نشان داد خاطرات و اطلاعات در ذهن افراد با گذشت زمان کم‌کم فراموش خواهد شد و از بین می‌روال. این نظر هرمان ابینگهاوس، روانشناس آلمانی قرن نوزدهم، می بود که با ترسیم «منحنی فراموشی» نشان داد که زیاد تر افراد جزئیات اطلاعات تازه را به‌شدت فراموش می‌کنند، اما این روال با گذشت زمان کندتر می‌شود.

با این حال فراموشی می‌توانند اهداف عملکردی هم داشته باشد. مغز ما مدام با بمباران اطلاعاتی می‌شود و اگر قرار باشد همه جزئیات را برای بسپارد، نگهداری اطلاعات مهم به شکل فزاینده‌ای دشوار می‌شود.

یکی از راه‌های جلوگیری از این اتفاق، دقت کافی‌ نداشتن در مرحله اول روبه رو با اطلاعات است. به حرف های اریک کندل، برنده جایزه نوبل، خاطرات وقتی شکل می‌گیرند که اتصالات (سیناپس‌ها) بین سلول‌های مغز (نورون‌ها) تحکیم خواهد شد. دقت‌ کردن به چیزی این ربط را قوی می‌کند و آن را در حافظه نگه داری می‌کند. همین ساز‌وکار پشتیبانی می‌کند جزئیات بی‌ربطی را که هر روز با آن روبه رو‌ می‌شویم، فراموش کنیم.

به این علت اگرچه افراد با افزایش سن علائم بیشتری از حواس‌پرتی نشان خواهند داد و اختلالات مربوط به حافظه همانند بیماری آلزایمر با نقص دقت مرتبط است، باید به این مسئله هم دقت داشت که ما نیاز داریم بتوانیم جزئیات بی‌اهمیت را فراموش کنیم تا خاطرات تازه بسازیم.

مدیریت اطلاعات تازه

هنگامی یک خاطره به یاد می‌آید، مغز آن را بازسازی می‌کند و در صورت روبه رو با اطلاعات تازه یا ازمایش ها تازه، امکان پذیر جزئیاتی را به خاطره اضافه کند یا برخی جزئیات قبلی را تحول دهد. این تغییرات به مغز پشتیبانی می‌کند خاطره را با حالت تازه یا اطلاعات تازه تطبیق دهد و با شرایط تازه بهتر سازگار شود.

برای مثال فکر کنید که هر روز مسیر مشخصی را تا محل کار رانندگی می‌کنید. حافظه شما در به یاد آوردن مسیر زیاد قوی عمل می‌کند و اتصالات مغزتان در این عرصه زیاد قوی است. اما اگر یک روز جاده همیشگی بسته باشد و مسیرتان به‌ناچار تحول می‌کند، حافظه باید برای روبه رو با این اطلاعات تازه انعطاف‌پذیری ملزوم را داشته باشد. یکی از کارهایی که مغز برای این مقصد انجام می‌دهد، ضعیف‌ کردن برخی اتصالات حافظه و در عین حال تحکیم اتصالات اضافی تازه برای ‌یادآوری مسیر تازه است.

آشکار است که ناتوانی در به‌روز کردن خاطرات، پیامدهای بدی به همراه خواهد داشت. همانند آنچه در اختلال اضطراب بعد از سانحه (پی‌تی‌اس‌دی) رخ می‌دهد؛ ناتوانی در به‌روزرسانی یا فراموش کردن یک خاطره صدمه‌زا که علتمی‌شود فرد مدام از طریق یادآوری‌ یا نشانه‌هایی در محیط به یاد آن خاطره بیفتد و این یادآوری‌ها علتاسترس و اضطراب شدید او شوند.

فعال‌سازی مجدد حافظه

بعضی اوقات اوقات فراموشی امکان پذیر به علت از دست دادن حافظه نباشد، بلکه به تغییرات در توانایی دسترسی به خاطرات مربوط باشد. تحقیقات روی جوندگان نشان داده است که خاطرات فراموش‌شده می‌توانند با حمایتاز اتصالات سیناپسی که قبلا ذکر شد، مجدد به یاد آورده (یا فعال) شوند.

در رابطه انسان‌ها، در اتفاق‌ «نوک زبان» مثالی خوبی در این مورد است؛ وقتی که شما در تلاش برای یادآوری یک نام یا اطلاعات خاص‌، سخن اول کلمه یا برخی از ویژگی‌های آن را به یاد می‌آورید و حس می‌کنید آن کلمه را به‌زودی برای خواهید آورد، اما آن لحظه نمی‌توانید آن را کامل به یاد بیاورید.

این اتفاق مشخص می کند که حافظه شما کلمه موردنظر را به طور کامل فراموش نکرده، بلکه در دسترس نیست و به نوعی در حالت «معلق» باقی مانده است.این حالت که راجر براون و دیوید مک نیل، روانشناسان آمریکایی، در دهه ۱۹۶۰ اولین بار درمورد آن مطالعه کردند، به فراموشی گذرا معروف است که در آن اطلاعات به طور کامل پاک نمی‌شوند و دسترسی به قسمت‌هایی از آن مقدور است.

یکی از توضیح‌ها برای این اتفاق این است که به علت ضعیف شدن ارتباطات بین کلمات و معانی‌شان در حافظه اتفاق می‌افتد. به عبارتی، حافظه اطلاعات را به طور کامل ذخیره کرده، اما اتصال بین کلمه و معنی آن ضعیف شده است. به این علت شما نمی‌توانید کلمه موردنظر را برای بیاورید، ولی می‌دانید که آن را می‌دانید.

نظریه دیگر این است که اتفاق نوک زبان به‌نوعی به فرد هشدار می‌دهد که اطلاعات فراموش نشده‌اند، بلکه در دسترس نیستند. این هشدار به فرد پشتیبانی می‌کند تا به تلاش زیاد تر برای یادآوری اطلاعات ادامه دهد، چون مغز به‌نوعی به او می‌گوید که این اطلاعات تا این مدت در حافظه‌ات است و فقط مقداری زیاد تر باید تلاش کنی تا آن را به یاد بیاوری.

این اتفاق طبق معمول با افزایش سن و افزایش حجم اطلاعات در مغز زیاد تر دیده می‌شود. هرچه افراد مسن‌تر و باتجربه‌تر خواهد شد، مغز آن‌ها برای یادآوری یک کلمه یا اطلاعات خاص باید حجم بیشتری از اطلاعات را جست‌وجو کند. به این علت امکان پذیر در مغز افراد مسن‌تر جست‌وجو بین اطلاعات طویل‌تر و به ابراز اتفاق نوک زبان منجر شود.

خلاصه این که اطلاعات ما امکان پذیر به دلایل مختلفی فراموش شوند؛ به این علت که ما دقت کافی نکرده‌ایم، اطلاعات با گذشت زمان از بین می‌روال. امکان پذیر فراموشی به منظور به‌روزرسانی خاطرات رخ دهد. بعضی اوقات اوقات هم اطلاعات فراموش‌شده از دست نرفته‌اند بلکه دسترسی به آن‌ها ناممکن شده است. همه این انواع فراموشی به مغز ما پشتیبانی می‌کنند موثرتر عمل کند و حتی عامل حفاظت و بقای انسان طی روال تکامل بوده‌ است.

یقیناً این نوشته به معنی کم‌اهمیت نمود دادن پیامدهای منفی ناشی از فراموشی‌های شدید (همانند بیماری آلزایمر) نیست. با این حال، فراموشی مزایای تکاملی خود را دارد. امیدواریم که این مقاله برای شما به حدی دلنشین بوده باشد که مطالب آن را سریع فراموش نکنید.