۴۰ سال بعد از یک زنگ خطر جهانی؛ سرنوشت سوراخ لایه اوزون چه شد؟_صبح سریع

دانشمندان در سال ۱۹۸۵ تحت مطالعه‌ای موسوم به بازدید قطب جنوب بریتانیا، نازک شدن شدید لایه اوزون را بر فراز قاره جنوبگان کشف کردند. این نوشته بلافاصله نگرانی‌های جهانی درمورد اثرات مخرب از بین رفتن لایه اوزون بر سلامت انسان و اکوسیستم‌ها را برانگیخت.

به نقل از یواس‌ای تودی، لایه اوزون که در استراتوسفر قرار دارد، همانند یک کرم ضدآفتاب عمل کرده و از رسیدن پرتوهای فرابنفش زیان اور خورشید به سطح زمین جلوگیری می‌کند. بدون وجود این لایه محافظ، انسان‌ها و حیوانات در معرض خطر زیاد تر ابتلا به سرطان پوست، صدمه  دی‌ان‌ای، آب‌مروارید و دیگر بیماری‌ها قرار می‌گیرند. این چنین رشد و نمو گیاهان نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

دومینیک هاجسون (Dominic Hodgson)، مدیر موقت علمی در مرکز تحقیقاتی قطب جنوب بریتانیا، در بیانیه‌ای در تاریخ ۱۳ مه او گفت: کشف سوراخ لایه اوزون یکی از با اهمیت ترین کشفیات زیست‌محیطی قرن بیستم است و مشخص می کند که چطور قوت علم، ربط شفاف و همکاری بین‌المللی می‌تواند تهدیدات جهانی را مهار کند.

جان شنکلین (Jon Shanklin)، که اکنون یکی از اعضای بازنشسته همین مرکز است، افزود: هنگامی ۴۰ سال پیش یافته‌های خود را در مجله  نیچر انتشار کردیم، اصلا پیش‌بینی نمی‌کردیم که این چنین عکس العمل جهانی‌ای به جستوجو داشته باشد.

سوراخ لایه اوزون چطور به وجود آمد؟

دانشمندان دریافتند که تشکیل مواد کلروفلوئوروکربن‌ها (CFCs) — که به طور گسترده در سیستم‌های خنک‌کننده، اسپری‌های آئروسل، حلال‌ها و خاموش‌کننده‌های آتش منفعت گیری می‌شدند — عامل مهم این مشکل بودند.

بر پایه گزارش سازمان حفاظت محیط زیست ایالات متحده (EPA)، هنگامی اتم‌های کلر و برم ناشی از CFC ها به استراتوسفر می‌رسند و با مولکول‌های اوزون تماس اشکار می‌کنند، علتتخریب آن‌ها خواهد شد. این روال تخریب زیاد سریع تر از تشکیل طبیعی اوزون انجام می‌شود.

حالت جاری سوراخ اوزون چیست؟ آیا در حال ترمیم است؟

سوراخی بزرگ و عمیق هم چنان هر سال در بهار بر فراز نیم‌کره جنوبی بالای قطب جنوب راه اندازی می‌شود. ترمیم این لایه زیاد آهسته در جریان است، اما ما هم چنان برای ۵۰ سال آینده ناظر وجود سوراخ در لایه اوزون خواهیم می بود.

با این که نشانه‌هایی از بهبود مشاهده می‌شود، روال بهبودی زیاد کند است. به حرف های دانشمندان، برخی کلروفلوئوروکربن‌ها عمر جوی بیشتر از ۵۰ سال دارند، به این علت حتی اگر دیگر هیچ‌گونه انتشار کردن جدیدی وجود نداشته باشد، ترمیم کامل امکان پذیر تا بعد از سال ۲۰۷۰ طول بکشد. شنکلین این چنین اشاره کرد که نرخ جاری ترمیم کندتر از حد انتظار است، و گمان دارد تغییرات اقلیمی بر آن اثرگذار باشد.

پروتکل مونترال چیست؟

کشف سوراخ در لایه اوزون مستقیما به تصویب پروتکل مونترال در سال ۱۹۸۷ انجامید؛ توافقی جهانی که تشکیل و منفعت گیری از مواد تخریب‌کننده اوزون را در سطح سال ۱۹۸۶ ممنوع کرد و عرصه را برای حذف تدریجی آن‌ها فراهم نمود.

این توافقنامه اکنون یکی از موفق‌ترین پیمان‌های زیست‌محیطی جهان به حساب می اید. این پروتکل با جلوگیری از رسیدن پرتوهای فرابنفش زیان اور به سطح زمین، جان هزاران انسان را نجات داده است. شنکلین می‌گوید: پروتکل مونترال توافق‌نامه‌ای زیاد موفق است که همه دولت‌های جهان آن را امضا کرده‌اند. این توافق کارایی دارد و سطح مواد مخرب اوزون در جو مطابق انتظار در حال افت است.

تغییرات اقلیمی

شنکلین در جواب به این سوال که آیا عدم پیروزی شبیه در مقابله با انتشار کردن گازهای گلخانه‌ای و تغییرات اقلیمی علتناراحتی است جواب داد: قطعا همین‌طور است. پروتکل مونترال نشان داد که چه کارهایی می‌توان انجام داد، اما در تعداد بسیاری از مسائل زیست‌محیطی دیگر همانند تغییرات اقلیمی، افت تنوع زیستی، آلودگی فاضلاب، فرسایش خاک و غیره فقط گفتگو و عمل های محدود انجام می‌شود.

او افزود: این زیاد تر به این علت است که مدل اقتصادی ما معیوب و نادرست است. این مدل فکر می‌کند منبع های نامحدودند و منفعت گیری از آن‌ها هیچ هزینه‌ای ندارد. این دیدگاه نادرست، در واقع همه مشکلاتهایی که می‌توانستیم از آن‌ها جلوگیری کنیم را خلق کرده است.