چه زمان طول می‌کشد تا نسل بشر منقرض شود؟_صبح سریع

احتمالا فکر کنید با دقت به این که زیاد تر انسان‌ها بیشتر از صد سال عمر نمی‌کنند، نزدیک به یک قرن طول می‌کشد تا بشر از بین برود. اما پروفسور مایکل لیتل، انسان‌شناس دانشگاه بیرمنگام، معتقد است که انقراض سریعتر از این اتفاق خواهد افتاد.

دلیلش این است که در نهایت تعداد کافی از افراد جوانِ در سن کار وجود نخواهد داشت تا ساختارهای تمدن را نگه داری کنند.

پروفسور لیتل در مقاله‌ای در سایت The Conversation می‌نویسد: «به گفتن یک انسان‌شناس که عمر خود را صرف مطالعه حرکت، زیست‌شناسی و فرهنگ‌های انسانی کرده‌ام، به‌راحتی می‌پذیرم که این سناریو اصلاً خوشایند نیست…

به گمان زیاد، به‌جای صد سال، در طی ۷۰ یا ۸۰ سال، دیگر افراد بسیاری باقی نخواهند ماند؛ چون افتغذا، آب پاک، دارو و دیگر چیزهایی که امروز به‌راحتی در دسترس‌مان می باشند، زندگی را غیرممکن خواهد کرد… در نهایت، تمدن فرو می‌پاشد».

اگر همه انسان‌ها به‌طور ناگهانی توانایی فرزندآوری را از دست بدهند، دنیا یک‌شبه به آخر نمی‌رسد. در عوض، جمعیت جهان به‌مرور زمان افت می‌یابد؛ چرا که نسل‌های مسن از دنیا می‌روال و فردی جانشین آن‌ها نمی‌شود. اگر منبع های غذایی و مایحتاج کافی وجود داشته باشد، تنها اتفاقی که می‌افتد این است که جمعیت جهان به‌مرور پیرتر می‌شود، تا وقتی که همه ساکنان جاری زمین به‌طور طبیعی از دنیا بروند.

کشورهایی که جمعیت سالمند بیشتری دارند—همانند ژاپن و کره جنوبی—سریعتر و سریع تر دچار کم شدن جمعیت خواهند شد. در روبه رو، کشورهایی با جمعیت جوان‌تر همانند نیجر، که میانگین سنی در آن فقط ۱۴.۵ سال است، برای زمان بیشتری پرجمعیت باقی می‌همانند.

با این حال، درست همانند فیلم علمی‌تخیلی معروف فرزندان انسان (Children of Men)، انقراض بشر روندی آرام و منظم نخواهد داشت. پروفسور لیتل می‌گوید: «در نهایت تعداد کافی از جوانانی که به سن کار می‌رسند وجود نخواهد داشت تا ماموریت های حیاتی جامعه را انجام بدهند و این علتفروپاشی سریع جوامع در سراسر جهان خواهد شد…

برخی از این فروپاشی‌ها شامل ناتوانی بشر در تشکیل غذا، اراعه خدمات درمانی و دیگر نیازهای اساسی زندگی خواهد می بود… حتی با وجود افت جمعیت، باز هم امکان پذیر غذا کمیاب شود».

فروپاشی اجتماعی حاصل از این چنین وضعیتی، به گمان زیادً زیاد سریعتر از آن‌که زیاد تر مردم به آخر عمر طبیعی‌شان برسند، تبدیل افت شدید جمعیت زمین خواهد شد. خوشبختانه، پروفسور لیتل می‌گوید که توقف ناگهانی زاد و ولد «به‌جز در صورت وقوع یک فاجعه جهانی، زیاد دور از انتظار است».

یکی از سناریوهای محتمل برای این چنین فاجعه‌ای می‌تواند شیوع یک بیماری واگیردار و زیاد مسری باشد که علتناباروری گسترده در انسان‌ها شود. بر پایه مطالعات، تنها تعداد معدودی ویروس وجود دارند که می‌توانند بر باروری مردان تأثیر بگذارند—از جمله ویروس‌های خطرناکی همانند زیکا و اچ‌آی‌وی.

با این حال، هیچ‌یک از این ویروس‌ها در صد درصد موارد علتناباروری نمی‌شوند و زیاد تر تنها تأثیرات خفیفی همانند افت تعداد اسپرم دارند. به همین علت، گمان ظهور ویروسی که به‌طور کامل توانایی تشکیل همانند بشر را از بین ببرد، دست‌کم فعلاً، در قلمرو داستان‌های علمی‌تخیلی باقی می‌ماند.

با این حال، چالش واقعی‌تر و سریع تر، روبه رو با جمعیتی‌ست که به‌شدت در حال پیر شدن است؛ اتفاق‌ای که با افت مقدار نرخ تولد ربط دارد.

جمعیت جهان در صد سال قبل رشد چشم‌گیری داشته؛ به‌طوری‌که از ۲.۱ میلیارد نفر در سال ۱۹۳۰ به بیشتر از ۸.۰۹ میلیارد نفر اکنون رسیده است. پیش‌بینی‌ها مشخص می کند که این روال رشد تا میانه‌های دهه ۲۰۸۰ ادامه خواهد داشت و جمعیت جهانی به نزدیک به ۱۰ میلیارد نفر خواهد رسید.

با این حال، با نزدیک شدن به این نقطه اوج، نرخ تولد در تعداد بسیاری از نقاط جهان رو به افت است. در برخی کشورها، نرخ باروری حتی به کمتر از سطح جایگزینی جمعیت—یعنی ۲.۱ فرزند برای هر زن—رسیده، که برای نگه داری ارامش جمعیت الزام دارد. این افت، همراه با افزایش امید به زندگی، علتشده میانگین سن جمعیت در تعداد بسیاری از کشورها به‌شدت بالا برود.

ایلان ماسک، میلیاردر مشهور که خودش پدر ۱۴ فرزند از چهار زن گوناگون است، سال‌ها است درمورد افت جمعیت در آمریکا و کشورهای غربی به‌علت رکود زایشی هشدار می‌دهد.

در بریتانیا، اداره ملی اظهار کرده که نرخ باروری در سال ۲۰۲۴ به ۱.۴۴ فرزند برای هر زن رسیده، در حالی که این رقم در دوران بیبی بومرز (Baby Boom) -انفجار جمعیت- سال ۱۹۴۶، نزدیک به ۲.۴۷ می بود. این روال علتافزایش سریع میانگین سن جمعیت شده؛ به‌طوری‌که این عدد از ۳۹.۶ سال در ۲۰۱۱ به ۴۰.۷ سال در ۲۰۲۲ رسیده است.

دیگر کشورها نیز با بحران جدی‌تری در عرصه افت نرخ زاد و ولد مواجه می باشند؛ قضیه‌ای که نگرانی‌های گسترده‌ای درمورد رشد اقتصادی آن‌ها به وجود اورده است. برای مثال، چین که با اجرای سیاست تک‌فرزندی به‌صورت مصنوعی نرخ زاد و ولد را پایین آورد، اکنون با نرخ باروری تنها ۱.۱۸ فرزند به ازای هر زن روبه رو است.

این حالت علتشده تعداد بسیاری از کارشناسان دلواپس این نوشته باشند که جمعیتی که اکنون در سن کار قرار دارد چطور می‌تواند از جمعیت رو به افزایش سالمندان مراقبت کند.

به گمان زیادً افت نرخ زاد و ولد به‌تنهایی تبدیل انقراض بشر نمی‌شود، اما پروفسور لیتل هشدار می‌دهد که انسان‌ها نباید نسبت به پیامدهای آن بی اعتنا باشند. پروفسور لیتل می‌گوید: «گونه‌ی ما، یعنی انسان خردمند (Homo Sapiens)، دست‌کم ۲۰۰ هزار سال است که روی زمین زندگی می‌کند.

این بازه زمان با وجود این که طویل محسوب می‌شود اما درست همانند دیگر جانداران زمین، ما نیز در معرض خطر انقراض قرار داریم». او به مثالای از نئاندرتال‌ها، خویشاوند نزدیک هومو ساپینس، اشاره می‌کند که بیشتر از ۳۵۰ هزار سال دوام آوردند اما در نهایت به‌مرور زمان رو به افول رفتند و منقرض شدند.

پروفسور لیتل در ادامه اضافه می‌کند: «برخی دانشمندان شواهدی اشکار کرده‌اند که مشخص می کند انسان‌های مدرن در تولیدمثل و افزایش جمعیت، موفق‌تر از نئاندرتال‌ها عمل کرده‌اند. این پیروزی وقتی رقم خورد که هومو ساپینس توانست نیازهای غذایی خانواده‌اش را بهتر فراهم کند و این چنین فرزندان بیشتری نسبت به نئاندرتال‌ها به دنیا بیاورد»