۱۰ فیلم‌ دیدنی که نباید بدون آمادگی ذهنی تماشا کرد_صبح سریع

در تاریخ سینما، ردپای فیلم‌هایی دیده می‌شود که مقصد مهم‌ آن‌ها نه روایت داستانی عمیق، بلکه برانگیختن حس شوک یا حتی انزجار در مخاطب بوده است. آثاری چون «من روی قبرت تف می‌اندازم» (I Spit on Your Grave) و «جهنم سبز» (The Green Inferno) مثالهای بارزی از این دسته‌اند. گرچه معدود منتقدانی امکان پذیر برای این فیلم‌ها به جستوجو لایه‌های معنایی عمیق‌تر بگردند، اما این دیدگاه طبق معمولً در اقلیت قرار دارد و قضاوت درمورد خوب بودن این فیلم‌ها به همانند دیگر آثار دشوار است.

 اما در نظر دیگر طیف، سینما گنجینه‌ای از شاهکارهای جاودانه را در خود جای داده است؛ فیلم‌هایی که نه تنها از نظر هنری و فنی در اوج قرار دارند، بلکه به علت پرداختن به مضامین تلخ، تکان‌دهنده و زیاد تر ازردهکننده، تماشا کردنشان نیازمند آمادگی ذهنی و روحی خاصی است. این آثار فراتر از سرگرمی‌های معمول توانایی‌ای عمیق و گاه طاقت‌فرسا را به مخاطب هدیه خواهند داد.

نگاهی به ۱۰ فیلم‌ دیدنی که مغز شما را به چالش می‌کشند

صنعت سینمای جهان مدام قادر بوده است تا آثاری خلق کند که نه تنها از نظر بصری و فنی، بلکه از منظر محتوایی نیز مخاطب را دچار کند. برخی از این فیلم‌ها با جسارت همه به سراغ تاریک‌ترین زوایای روان انسان، معضلات اجتماعی یا وقایع تاریخی دردناک می‌روال. فیلم‌هایی که به مضامین سنگین و ازردهکننده می‌پردازند، طبق معمولً تنها به جستوجو سرگرمی نیستند، بلکه تصمیم دارند تفکر مخاطب را برانگیزند و او را با دیدگاه‌های جدیدی روبرو کنند.

این آثار نیازمند وجود ذهنی فعال و آمادگی روحی از سوی تماشاگر می باشند. بدون این آمادگی، امکان پذیر مطلب مهم فیلم در بین تصاویر یا داستان‌های تکان‌دهنده گم شود، یا تماشاگر فقطً با حس ناراحتی و بدون فهمیدن لایه‌های عمیق‌تر و هنری تاثییر از همه زوایای آن بگذرد و از ذهن خود پاک کند. در ادامه همراه ما باشید تا ده فیلم‌ دیدنی که تماشای آنها دل و جرئت و آمادگی ذهنی بالایی را می‌طلبد، با یکدیگر مرور کنیم.

۱۰- Mysterious Skin (محصول سال ۲۰۰۴)

فیلم «پوست مرموز» (Mysterious Skin) شاهکاری است که به جای نمایش صریح صحنه‌های آزاردهنده، بر بازنمایی پیامدهای عمیق و ماندگار تروماهای دوران کودکی تمرکز دارد. این تاثییر سینمایی پیچیدگی‌های روان‌شناختی حاصل از آزار در سال‌های اولیه زندگی را کاوش کرده و ما را با جهانی مواجه می‌سازد که در آن خاطرات تلخ کودکی، سایه‌ای سنگین بر عمق زندگی بزرگسالی افکنده‌اند.

پوست مرموز توانایی‌ای انسانی، همدلانه و در عین حال بی‌رحمانه را در روبه رو با نوشته حساس سوءاستفاده و آزار کودکان اراعه می‌دهد. فیلم با روایتی قوی، مشخص می کند که چطور این ازمایش ها صدمه‌زا می‌توانند مسیر زندگی افراد را دگرگون کرده و بر روابط و سلامت روانی آن‌ها تأثیرات ویرانگری بگذارند. قسمت قابل توجهی از این تصویرسازی، به علت واقع‌گرایی تکان‌دهنده‌ای که فیلم به خود گرفته، گویی مستقیماً از دل ازمایش ها واقعی بیرون کشیده شده است.

این تصویرسازی واقع‌گرایانه، تا حد بسیاری مدیون بازی‌های درخشان و تاثیرگذار جوزف گوردون-لویت و برِیدی کوربت است که با ظرافت همه، عمق درد و سردرگمی ناشی از تروما را به شکلی ملموس به مخاطب منتقل می‌کنند. به همین علت، پیشنهاد فیلمی همانند پوست مرموز کاری بس دشوار است. از یک سو، این فیلم الزامی و قابل دقت است و از نظر دیگر، برای بی‌پروایی در روایت و واقع‌گرایی بی‌پرده‌ خود، می‌تواند زیاد ویرانگر و روان‌فرسا باشد.

فیلم تماشاگر را به سفری درونی دعوت می‌کند که هرچند بینش عمیقی به او می‌بخشد، اما همراه با خود بار سنگینی از اندوه و تأمل را نیز به دوش او می‌گذارد. با این حال، اگر در جستجوی اثری سینمایی هستید که بتواند نگاه شما را به برخی مسائل مهم در زندگی تحول دهد و شما را وادار به اندیشیدن درمورد‌ی ابعاد نهانِ ازمایش ها انسانی کند، فیلم‌ دیدنی پوست مرموز انتخابی بی‌نظیر خواهد می بود.

۹- Love Exposure (محصول سال ۲۰۰۸)

تنها با اندیشه‌ای مختصر فهمید خواهیم شد که وجود فیلمی چون «ابراز عشق» (Love Exposure) در دنیای سینما، خود رویدادی شگفت و غریب محسوب می‌شود. این تاثییر، که در قالب یک کمدی حماسی چهار ساعته خودنمایی می‌کند، فراتر از موضوعات رایج سینمایی است و به نحوه شگفت‌انگیزی قلمرو ژانرهای اکشن، جنایی، عاشقانه و تریلر را نیز درنوردیده و درهم آمیخته است.

از منظر موضوعی، Love Exposure به شکلی تحریک‌آمیز به مسائل پرداخته و در روایت داستان، مسیری کاملاً شگفت و غریب و خارج از قاعده را طی می‌کند؛ تا جایی که خلاصه‌سازی دقیق و کاملِ خط داستانی پیچیده‌ی آن در چند جمله، تقریباً غیرممکن به نظر می‌رسد. مسئله‌ کلیدی و بنیادین در این فیلم این است که هیچ خط قرمزی وجود ندارد که فیلم از عبور از آن پرهیز کند. به همین علت، این گمان وجود دارد که در طول تماشای این تاثییر چهار ساعته، حداقل یک بار حس توهین، ناراحتی یا بر هم خوردن اعتدال روحی را توانایی کنید.

این فیلم به قدری طویل و بی‌پروا ساخته شده که بالاخره راهی برای بر هم زدن اسایش و حس‌وحال تماشاگر اشکار می‌کند؛ حتی اگر تنها عامل این ناراحتی، صرفِ گذراندن این زمان طویل در روبه رو پرده‌ سینما باشد. بدون شک، تماشای فیلم‌ دیدنی ابراز عشق توانایی‌ای ساده و راحت نیست و قطعاً تأثیر عمیق و ماندگاری بر روان و ذهن تماشاگر خواهد گذاشت.

۸- ۱۰ فیلم‌ دیدنی: Come and See (محصول سال ۱۹۸۵)

اگرچه قسمت‌هایی از فیلم‌ دیدنی «بیا و ببین» (Come and See) فضایی نزدیک به کابوس‌های سورئال و غیرواقعی دارد، اما این تاثییر در کل یکی از واقع‌گرایانه‌ترین، تلخ‌ترین و بی‌رحم‌ترین آثار سینمایی ضدجنگ است که حتی در قیاس با دیگر فیلم‌های هم‌ژانر، به سختی مثالای همانند آن یافت می‌شود. این فیلم روایتگر زندگی فلوریا، نوجوانی است که در ابتدای داستان خوش‌بین و دارای باورهای ایده‌آل‌گرایانه است، اما سرنوشت و شرایط جنگ جهانی دوم، شخصیت او را به یک ناظر و قربانی همه‌عیار جنگ تبدیل می‌کند.

فلوریا که در اغاز تصمیم دارد به نیروهای مقاومت بلاروس بپیوندد و در برابر دعوا وحشیانه آلمان نازی به شوروی مبارزه کند، با ورود به این دنیای تلخ و بی‌رحم، مسیر زندگی‌اش به شکلی بنیادین تحول می‌کند. «بیا و ببین» فیلمی طویل و طاقت‌فرسا است که هر دقیقه آن با تلخی و درد بیشتری همراه می‌شود؛ به طوری که هر صحنه نسبت به قبلی، سنگین‌تر و آزاردهنده‌تر است و کم کم فضای تاثییر تبدیل به کابوسی همه‌عیار می‌شود.

فیلم در بطن خود عکس العمل‌های عاطفی قوی و ناگزیر مخاطب را برمی‌انگیزد؛ به نوعی که انگار تماشاگر نه تنها تماشاگر، بلکه خود یکی از قربانیان وقایع است. تماشای Come and See بی‌تردید دشوار است و نمی‌توان هر فردی را به نگاه کردن به آن ترغیب کرد، اما باید او گفت که این فیلم به دلایل متعدد، یکی از با اهمیت ترین و تأثیرگذارترین آثار جنگی تاریخ سینماست

در نهایت باید پذیرفت که فهمیدن و روبه رو با این چنین فیلمی آسان نیست و نمی‌توان انتظار داشت همه افراد تمایل به نزدیک شدن به این سطح از عمق درد جنگ داشته باشند، اما برای افرادی که جویای فهمیدن حقیقت‌های تلخ جنگ و بازتاب آن در هنر سینما می باشند، بیا و ببین اثری ناب و بی‌همتاست.

۷- Oldboy (محصول سال ۲۰۰۳)

در بین همه اقتباس‌های سینمایی که تا بحال از مانگای پرطرفدار «رفیق قدیمی» (Oldboy) صورت گرفته، نسخه سال ۲۰۰۳ به کارگردانی پارک چان-ووک، نه تنها به گفتن بهترین تاثییر شناخته می‌شود، بلکه با فاصله‌ای دیدنی دو اقتباس دیگر را پشت سر گذاشته است. اما این برتری کیفی تنها بخشی از ماجراست؛ چرا که این نسخه از Oldboy شدیدترین و سهمگین‌ترین ضربه روانی را به پیکره مخاطب داخل کرده و بیشترین توانایی را در خراب کردن حال تماشاگر دارد.

فیلم با روایتی که از همان ابتدا نفس‌گیر و سنگین اغاز می‌شود، فضایی تاریک، وهم‌آلود و عمیقاً ویرانگر را بنا می‌نهد. داستان حول محور مردی به نام اوه دای-سو می‌چرخد که به دلایلی کاملاً ابهام‌آمیز و ناشناخته، به زمان پانزده سال همه در یک سلول فردی نگهداری می‌شود. این دوران طویل و طاقت‌فرسای حبس نقطه آغازین و محرک مهم همه اتفاقات بعدی فیلم است.

بعد از آزادی ناگهانی و بی‌علت، فیلم عمدتاً به تلاش بی‌وقفه و وسواس‌گونه دای-سو برای کشف چرایی این حبس طویل و شناسایی و انتقام از عامل یا عاملان این جنایت باورنکردنی می‌پردازد. در این سفر او نه تنها ناچار به رویارویی با خشونت‌ها و درگیری‌های فیزیکی نفس‌گیر می‌شود، بلکه دست به اعمالی چون خوردن یک اختاپوس زنده می‌زند و در نهایت، با حقایق هولناکی روبرو می‌شود.

فیلم‌ دیدنی رفیق قدیمی به هیچ گفتن اثری مناسب برای افراد حساس یا افرادی که از مشکلات عصبی رنج می‌برند نیست. با این حال نمی‌توان تکذیب کرد که این تاثییر، بی‌شک یکی از درخشان‌ترین و با اهمیت ترین فیلم‌های ژانر رازآلود و تریلر در کل تاریخ سینما محسوب می‌شود.

۶- Possession (محصول سال ۱۹۸۱)

امکان پذیر گفتن «تسخیر» (Possession)، ذهن‌ شما را به سمت یک فیلم ترسناک معمولی با کلیشه‌های آشنا سوق دهد؛ به‌اختصاصی هنگامی فهمید می‌شوید این تاثییر در سال ۱۹۸۱ ساخته شده و قدمتی قابل دقت دارد. تعداد بسیاری از فیلم‌های ترسناک دهه ۸۰ میلادی، امروزه امکان پذیر مقداری آبکی یا تاریخ‌قبل به نظر برسند، اما Possession از این قاعده مستثنی است و خود را به گفتن اثری منحصر به فرد و تکان‌دهنده نزدیک می‌سازد.

این فیلم به روشای جسورانه، خشن و بعضی اوقات عمیقاً ازردهکننده، به فروپاشی تدریجی و ویرانگر رابطه زناشویی بین یک زوج می‌پردازد؛ موضوعی که مفاهیمی به مراتب عمیق‌تر و ترسناک‌تر از عناصر فراطبیعی یا ترسناک مرسوم دارد. کارگردان در سکانس‌هایی که هیچ ابایی از برهم زدن اسایش مخاطب ندارد، از هراس بدنی گرفته تا تنش‌های روانی فلج‌کننده، هیچ‌چیز را نهان نمی‌کند و همه بار سنگین احساسی و تصویری را مستقیم به سمت صورت تماشاگر پرتاب می‌کند.

Possession با منفعت گیری بی‌پروا از تصاویری که ذهن را به چالش می‌کشند، تصویری بی‌پرده و بی‌رحمانه از زوال عشق، خیانت و جنون اراعه می‌دهد. حتی اگر بتوانید از بعد جنبه‌های سورئال و شوک‌های بصری آن را تحمل کنید، درام انسانی و احساسی که در قلب داستان نهفته است، به همان اندازه طاقت‌فرسا و ویرانگر خواهد می بود. این فیلم‌ دیدنی درمورد تسخیر شدن توسط احساسات خود، تاریکی درون و جنونی است که می‌تواند یک رابطه را به طور کامل نابود کند.

۵- ۱۰ فیلم‌ دیدنی: Trainspotting (محصول سال ۱۹۹۶)

آنچه «رگ زنی» (Trainspotting) را به اثری تحسین‌برانگیز و اثرگذار تبدیل می‌کند، صداقت بی‌پرده آن است. این فیلم زندگی گروهی از دوستان اسکاتلندی را روایت می‌کند که در گرداب اعتیاد به هروئین دچار شده‌اند. Trainspotting به جای صدور مطلب‌های اخلاقی کلیشه‌ای یا قضاوت‌های سطحی، ترجیح می‌دهد تا خودِ توانایی زیستن در این چنین سبک زندگی‌ را به شکلی بی‌پروا و بدون کوچکترین احتیاط‌ای به عکس بکشد.

فیلم تضاد بین قبل و سپس را در زندگی معتادان به نمایش می‌گذارد. پیش از آنکه مخاطب غرق در تصاویر تکان‌دهنده و رقت‌انگیز شخصیت‌ها شود، کارگردان با ظرافتی خاص اپیزودهای لذت‌قسمت و سرخوشی‌های کاذب ناشی از مصرف مواد را به عکس می‌کشد. وقتی که شخصیت‌ها با پیامدهای اجتناب‌ناپذیر اعتیاد دست و پنجه نرم می‌کنند، این صحنه به یک توانایی بصری منحصر به فرد و حتی ترسناک تبدیل می‌شود.

فیلم Trainspotting به هیچ گفتن در نشان دادن تصاویر ناخوشایند، خشونت‌بار و بعضی اوقات حال‌به‌هم‌زن خویشتن‌داری نمی‌کند. این رویکرد برای روایت داستانی با این پیچیدگی و ماهیت، کاملاً الزامی است. فیلم به ما اجازه می‌دهد تا عمق سقوط در دادم اعتیاد به موارد مخدر را فهمیدن کنیم.

۴- Threads (محصول سال ۱۹۸۴)

حتی علاقه‌مندان به تصویرسازی‌های پسا-آخرالزمانی در آثار مشهوری چون “Mad Max” یا سری بازی‌های “Fallout” امکان پذیر فکر درستی از ماهیت واقعی، غیرقابل تحمل و مطلقاً غیرسرگرم‌کننده یک جنگ هسته‌ای نداشته باشند. اینجاست که فیلم‌ دیدنی «رشته‌ها» (Threads) داخل می‌شود؛ اثری که بعد از گذشت بیشتر از چهار دهه، قوت شوکه‌کنندگی و حیرت‌زده کردن خود را حتی ذره‌ای از دست نداده است.

فیلم Threads داستان لحظات پرتنش و اضطراب‌آور انتظار پیش از وقوع حملات هسته‌ای را روایت می‌کند و سپس به خود حملات و پیامدهای آنی و ویرانگر می‌پردازد و در نهایت، سفری هولناک را در فروپاشی کامل تمدن انسانی بعد از جنگ رقم می‌زند. این روایت دلنشین مخاطب را به اعماق تاریک‌ترین سناریوهای ممکن می‌کشاند و واقعیتی را به عکس می‌کشد که هیچ شباهتی به قهرمان‌بازی‌های رایج در فیلم‌های اکشن ندارد.

با وجود گذشت نزدیک به چهل سال از ساخت رشته‌ها، این فیلم هم چنان به گفتن یکی از ترسناک‌ترین، تلخ‌ترین و هشداردهنده‌ترین آثار ضدجنگ شناخته می‌شود. این فیلم جنبه‌های واقعی و وحشتناک زندگی در دنیایی پسا-هسته‌ای را به عکس می‌کشد؛ از نابودی زیرساخت‌ها و نظام اجتماعی گرفته تا مشکلاتهای زیست‌محیطی ناشی از زمستان هسته‌ای و برگشت به شرایط بدوی و بقا در سخت‌ترین حالت ممکن.

۳- The Cook, the Thief, His Wife & Her Lover (محصول سال ۱۹۸۹)

فارغ از این که چند سال از زمان انتشارش بگذرد، فیلم «آشپز، دزد، همسرش و عاشقش» (Synecdoche, New York) به کارگردانی چارلی کافمن، هم چنان به گفتن یک تاثییر جنایی تاریک، منزجرکننده و به شدت شوکه‌کننده شناخته می‌شود که قادر است مخاطب را تا مرز حال‌به‌هم‌زدگی و آشفتگی ذهنی پیش ببرد. این فیلم، داستانی انگارً ساده درمورد کادن کوتارد (فیلیپ سیمور هافمن)، کارگردان تئاتری که با مشکلاتهای شخصی و حرفه‌ای دست و پنجه نرم می‌کند را روایت می‌کند.

او در تلاش برای خلق اثری هنری که بتواند حقیقت زندگی را بازتاب دهد، پروژه‌ای عظیم و پیچیده را اغاز می‌کند؛ نمایشی از زندگی خودش و اطرافیانش در مقیاسی عظیم که رفته رفته همه زندگی و حقیقت او را در خود می‌بلعد. آنچه که فیلم را از سادگی دور کرده، نحوه اجرا، فضاسازی و تصویرسازی منحصر به فرد کافمن است. در این تاثییر شخصیت‌ها در تلاش بی نتیجه برای بازسازی و کنترل زندگی خود، مدام در حلقه‌های تکرار و ناامیدی دچار خواهد شد.

اگر بخواهیم به این فیلم برچسبی بزنیم، احتمالا فیلمی برای افراد روانی یا افرادی که با کابوس‌های زندگی معمول دست و پنجه نرم می‌کنند، گزینه‌ای دور از ذهن نباشد. اما باید اصرار کرد که Synecdoche, New York فراتر از یک تاثییر فقطً آزاردهنده، یک فیلم شگفت و اما عمیقاً قشنگ و موفق از حیث هنر سینما است. کیفیت، عمق فلسفی و خوش‌ساختی بصری و روایی این فیلم، آن را به اثری منحصر به فرد در کارنامه چارلی کافمن و در تاریخ سینما تبدیل کرده است.

۲- Requiem for a Dream (محصول سال ۲۰۰۰)