مغز چطور کلمات را ذخیره و بازیابی می‌کند؟

به گمان زیاد لغت‌نامه‌ی ذهنی خود را به شکل کتابی با صفحاتی از کلمات به ترتیب الفبایی فکر می‌کنید که در صورت نیاز می‌توانید به آن مراجعه کنید. بااینکه این قیاس سودمند است، او گفت و گو‌های بسیاری درمورد‌ی چگونگی سازماندهی لغت‌نامه‌های ذهنی وجود دارند. به باور تعداد بسیاری از پژوهشگرها، لغت‌نامه ذهنی شباهت بسیاری به یک کتاب الفبایی ندارد.

یک نظریه‌ی ردشده به نام سلول مادربزرگ مشخص می کند که هر مفهوم توسط یک نورون واحد رمزنگاری می‌بشود. به‌این‌ترتیب باید برای هر کلمه نورون واحدی وجود داشته باشد. این نظریه به‌طورکلی پذیرفته و دقیق نیست بااین‌حال دارای یک جنبه‌ی صحیح است: قسمت‌های مشخصی از مغز برای برخی اطلاعات مهم‌تر از قسمت‌های دیگر می باشند. برای مثال، لوب گیجگاهی سمت چپ مغز شما دارای تعداد بسیاری از مناطق همانند تشکیل و بازیابی کلمات است که برای پردازش زبانی اهمیت دارند. به‌جای این که یک نورون جدا گانه مسئول پردازش یک مفهوم خاص باشد، مدلی موسوم به پردازش موازی توزیع‌شده، شبکه‌ای عظیم از نورون‌ها را در مغز اراعه می‌دهد که برای اراعه دانش لغتی با یکدیگر همکاری می‌کنند.

منفعت گیری از لغت‌نامه ذهنی

یک علت برای این که لغت‌نامه‌ی ذهنی شما نمی‌تواند همانند یک لغت‌نامه‌ی فیزیکی باشد این است که دسترسی به آن به‌صورت پویا و سریع‌ مقدور است. توانایی مغز شما برای بازیابی یک لغت زیاد سریع است. بر پایه یک بازدید، پژوهشگرها دوره‌ی زمان بازیابی کلمات را برای ۲۴ دانشجوی کالج از طریق ضبط فعالیت مغزی آن‌ها در میانه نام‌گذاری تصاویر بازدید کردند.

بر پایه یافته‌ها، شرکت‌کنندگان در بازه‌ی ۲۰۰ میلی‌ثانیه بعد از دیدن هر عکس، کلمات صحیح را به آن‌ها نسبت دادند. بعد از انتخاب لغت، مغز آن‌ها به پردازش اطلاعات مربوط به کلمه همانند صداهای موردنیاز برای گفتن کلمه‌ی انتخابی و نادیده گرفتن کلمات مرتبط، در ادامه گفت. به همین علت می‌توانید کلمات را با این چنین سرعتی در مکالمه‌های واقعی بازیابی کنید. شدت این فرآیند به‌قدری بالا است که به‌سختی می‌توان فهمید آن شد.

یکی از خطاهای حاضر در بازیابی کلمات، اتفاق‌ نوک زبان نامیده می‌بشود. این اتفاق وقتی رخ می‌دهد که کلمه‌ای را می‌دانید و می‌خواهید به کار ببرید اما نمی‌توانید در همان لحظه آن را اشکار کنید. در این شرایط امکان پذیر حتی ویژگی‌های دقیق کلمه‌ی موردنظر را همانند کلماتی با معنی شبیه یا سخن اول یا صدای کلمه بدانید. با صرف زمان کافی، کلمه‌ی موردنظر به ذهنتان می‌آید.

توانایی‌های نوک زبانی از قسمت‌های عادی ازمایش ها زبانی انسان در طول عمر او به شمار می‌روال و با بالا رفتن سن و سال، افزایش می‌یابند. این خطاها می‌توانند با اختلال‌های ناشی از افزایش سن همانند توانایی فعال‌سازی صداهای مشابه با کلمه‌ی موردنظر در ربط باشند.

برای برخی افراد ازمایش ها نوک زبانی و دیگر خطاهای گفتاری می‌توانند زیاد زیان اور باشند. این عارضه طبق معمول در اختلال آفازی یا عدم تکلم وجود دارد که بعد از صدمه به مراکز زبانی مغز بر تاثییر سکته یا زوال عصبی همانند زوال عقل به وجود می‌آید. افراد مبتلا به آفازی طبق معمول در بازیابی کلمات دچار مشکل خواهد شد.

خوشبختانه درمان‌های بسیاری برای بهبود توانمندیهای بازیابی زبانی وجود دارند. برای مثال تحلیل مشخصه‌ی معنایی، متمرکز بر تحکیم روابط معنایی بین کلمات است. این چنین درمان‌هایی همانند درمان فونوموتور وجود دارند که متمرکز بر تحکیم انتخاب و تشکیل صداهای کلمات موردنیاز برای تشکیل کلمه است. حتی اپلیکیشن‌هایی وجود دارند که خدمات درمانی راه دور بازیابی کلمات را روی تلفنها و کامپیوترها اراعه خواهند داد.

اگر دفعه‌ی سپس در میانه مکالمه با شخصی، از کلمه‌ی مشخصی منفعت گیری کردید به یاد بیاورید که کلماتی که به کار می‌برید و لغت‌نامه‌ی ذهنی شما بخشی از وجود منحصر‌به فردتان می باشند.