آیا تفاوتی بین مغز مرد و زن وجود دارد؟

در واقع تفاوت‌هایی بین فیزیولوژی بدن زنان و مردان به طور طبیعی وجود دارد و برای مثال اختلاف بین میانگین قد یکی از این موارد است.  اما سوال مهم‌تر این است که چه مقدار این تفاوت‌ها عمیق می باشند و آیا اصلاً مهم نیز می باشند یا نه؟

تا قبل از قرن نوزدهم ایده غالب در جوامع این می بود که زنان به لحاظ قوت مغزی زیاد ناتوان و شکننده می باشند و نمی‌توان آنها را جدی گرفت. این نتیجه یقیناً حاصل یک نوع نگاه رایج در به کلمه «علم» جمجمه‌شناسی زمان‌های قبل می بود.

محققان قبل در نبوده است ابزارهای علمی دقیق و مدرن، به طور تجربی مغز را وزن می‌کردند و مغز بزرگتر را به معنی هوش زیاد تر می‌گرفتند. این روش برای آنها جای تردیدی نمی‌گذاشت که مردان نسبت به زنان باهوش‌تر می باشند، چرا که به لحاظ فیزیولوژیکی مغز بزرگتری داشتند.

با انقلاب علمی در جهان در قرن نوزدهم، رفته رفته در این دلایلهای قدیمی شبهه به وجود آمد و سرانجام تبدیل کنار گذاشتن سریع جمجمه‌شناسی به گفتن یک «شبه‌علم» شد. به خصوص سپس از آنکه تیمی از محققان نشان دادند یک سری از مغزهای کوچک وزن شده، متعلق به جمعی از مردان سرشناس و آناتومیست‌های مشهور بوده‌اند.

همزمان کوششهایی از سوی پاره‌ای از متفکران انجام می‌شد که استدلال می‌کردند در صورت اعطای شانس منصفانه به دختران و اراعه آموزش برابر، آن‌ها نه تنها همان توانایی پسران را از خود نشان خواهند داد بلکه می‌توانند پیشی نیز بگیرند.

پیش‌فکر‌های سنتی در رابطه تفاوت نحوه تفکر و یادگیری در مردان و زنان به سختی در جوامع کمرنگ شدند و حتی تا این مدت هم به طور کامل محو نشده‌اند.

با این حال تا این مدت سوالات بی‌جواب تعداد بسیاری درمورد نحوه کارکرد مغز در انسان‌ها وجود دارد. این حقیقت که مغز مردان از زنان بزرگتر است تا این مدت هم امکان پذیر تعداد بسیاری را به شک بیاندازد که حتما باید تفاوتی اختصاصی وجود داشته باشد.

علت ساده تفاوت در اندازه مغزها اما این است که مردان به طور متوسط جثه بزرگتری نسبت به زنان دارند. تفاوت‌های شبیهی را یقیناً می‌توان در دیگر اندام‌ها مشاهده کرد، هرچند هیچکدام به اندازه مغز او گفت و گو‌برانگیز نیستند.

اندازه مغز مشابه با اندازه بدن است و تفاوت مغز بین جنسیت‌ها در واقع کوچکتر از تفاوت دیگر اندام‌های داخلی همانند قلب، ریه‌ها و کلیه است که در مردان بین ۱۷ تا ۲۵ درصد بزرگتر از زنان می باشند.

در واقع اگر وزن کلی بدن و اندام‌ها یکسان‌سازی بشود، هیچ ناحیه‌ای از مغز بین مردان و زنان بیشتر از ۱ درصد تحول نمی‌کند، و حتی این تفاوت‌های کوچک نیز به طور مداوم در بین جمعیت‌های متنوع جغرافیایی یا قومی مشاهده نمی‌بشود.

دیگر تفاوت‌های مغزی نیز، که عموما توسط افراد سنتی تبلیغ می‌بشود، در حقیقت ریشه در اختلاف اندازه دارد و به جنسیت مربوط نیست. این موارد شامل نسبت ماده خاکستری به ماده سفید و نسبت پیوند بین دو نیمکره مغز («جسم پینه‌ای») است که هر دوی این نسبت‌ها در افراد با مغز کوچکتر، چه مرد و چه زن، بزرگتر است. 

با این وجود تحقیقات تازه کاملاً این ایده را رد کرده است که تفاوت در اتصال بین نیمکره چپ و راست عامل تفاوت رفتاری بین زن و مرد باشد.

نقش محیطی

علوم اعصاب مدرن هر روز بیشتر از پیش در رابطه نحوه و مقدار سازگاری مغز انسان به کشفیات جدیدی می‌رسد. ایده مهم این است که مغز ما، زن یا مرد، با کسب توانایی‌های تازه از نظر فیزیکی هم تحول می‌کند.

برای مثال بعد از آنکه  یک برنامه آموزشی برای آشنایی با خیابان‌های پرپیچ و خم شهر به بخشی از رانندگان تاکسی لندن اراعه شد، دانشمندان فهمید شدند که ساختارهای مغز آنها نیز در نتیجه این یادگیری دانش تفاوت کرده است و ماده خاکستری در هیپوکامپ مغز، که با حافظه فضایی مرتبط است، افزایش مشخص می کند.

محققان می‌گویند حتی یادگیری یک ساز موسیقی نیز تاثییر خود را در مغز مشخص می کند و به همین خاطر در کل ذهنیت‌ها به این سو رفته است که تفاوت‌های بین دو مغز امکان پذیر زیاد تر به ازمایش ها متفاوت آنها مربوط باشد تا جنسیت بیولوژیکی‌شان.

دانشمندان می گویند یادگیری موسیقی بر تحول در ناحیه کورتکس شنوایی اولیه مغز تاثییر داردتصویر: ویکی پدیا

دانشمندان امروزه با ظهور تکنیک‌های علمی پیچیده‌تر پزشکی نظیر ام‌آر‌آی و پت‌اسکن مغزی، بی‌وقفه مشغول یافتن تفاوت‌‌های مغز زنان و مردان می باشند و تلاش می‌کنند با این ابزارهای نوین ریشه‌های مغزی رفتارهای انسانی را فهمید شوند. 

تا کنون اما دانشمندان می‌گویند به جز تفاوت‌های ساده در اندازه، هیچ تفاوت معنی‌داری بین ساختار یا فعالیت مغز در مردان و زنان جوامع گوناگون نیافته اند. 

در برخی جانداران یقیناً تفاوت ظاهری اختلافی اساسی‌تر را مشخص می کند. برای مثال هسته کنترل آوازخوانی در مغز برخی از پرندگان نر شش برابر بزرگ‌تر از پرندگان ماده است، که به گمان زیاد به علت توانایی آنها در جفت‌گیری گسترش اشکار کرده است.

بازدید‌ها اما مشخص می کند هرچند اندازه کلی مغز مردان نزدیک به ۱۱ درصد بزرگتر از زنان است، اما برخلاف برخی از پرندگان آوازخوان، هیچ ناحیه خاصی از مغز به طور نامتناسبی در مردان یا زنان بزرگتر نیست.

تحقیقات دانشمندان بر تفاوت نیمکره راست و چپ مغز متمرکز شده استعکس: آسوشیتد پرس

دانشمندان علوم اعصاب زمان‌ها امیدوار بودند که مطالعات بزرگتر و راه حلهای بهتر سرانجام تفاوت‌های جنسیتی «واقعی» در مغز را آشکار کند. اما حقیقت این است که هرچه مطالعات بیشتری انجام شده، تاثییر عمده جنسیت در کارکرد مغز زیاد تر رد شده است.

در این بین عده‌ای از دانشمندان با دقت به دستاوردهای تازه علمی استدلال می‌کنند که مغز انسان یک اندام تک‌جنسیتی است، حتی همانند‌تر از قلب، کلیه‌ها و ریه‌ها. این اعضای بدن را به راحتی می‌توان از زنان به مردان به طور پیروزی‌آمیز پیوند زد و مغز نیز نمی‌تواند چیزی زیاد متفاوت‌تر از آن‌ها باشد.

هرچند تا این مدت تحقیقات بیشتری برای اثبات این چنین فرضی احتیاج است.