سینمای ۷۰ساله تهران برای مرگ لحظه‌شماری می‌کند! عکس‌های تاریخی_صبح سریع

مکان جاری سینما عصر تازه، واقع در تقاطع خیابان‌های طالقانی و وصال شیرازی، از ابتدای دهه ۱۳۳۰، و حتی چه‌بسا مقداری قبل از آن، محل فعالیت‌های سینمایی، اعم از فیلمسازی و نمایش فیلم، بوده و تعطیلی و تحول کاربری‌اش به معنی انهدام ۷۰ سال هویت تاریخی مکانی است که یکی از نمادهای قدیمی سینمای ایران به حساب می اید.

محل جاری سینما عصر تازه در خیابان طالقاتی در نزدیک به ۸۰ سال پیش 

از میترافیلم به پارس‌فیلم

در دهه ۱۳۲۰ سینمای ایران عملا تعطیل شده می بود و از آن شور و شوقی ابتدایی ورود سینما به ایران دیگر خبری نبوده است و ظن آن نمی‌رفت قدم‌هایی که در این حرفه برداشته می‌شود به سر منزل خواسته برسد. در این حالت، تنها فردی که به کار و فعالیت جدی در سینما رغبت نشان می‌داد، دکتر اسماعیل کوشان می بود که با عزم جزم و به رغم همه مشکلات حاضر می‌خواست فیلم بسازد. او که در دانشگاه برلین آلمان اقتصاد خوانده و در وین اتریش با فن سینما آشنا شده می بود و توانایی موفق دوبله فیلم فرانسوی «دختر فراری» (با نام مهم «نخستین وعده دیدار») در ترکیه را هم داشت، با پشتیبانی دوستانش «میترافیلم» را در کوچه ممتاز بین لاله‌زار و سعدی تأسیس کرد و در فیلمبرداری، نویسندگی، تهیه و کارگردانی سه فیلم اهتمام جدی به کار بست؛ اما آن موفقیتی که باید نصیبش نشد.سپس از نمایش ناموفق آخرین محصول «میترافیلم» با نام «واریته بهاری»، «میترافیلم» منحل شد و دکتر کوشان استود «پارس‌فیلم» را تأسیس کرد. او چنان به پیروزی نخستین محصول «پارس‌فیلم»، به نام «شرمسار» (۱۳۲۹)، امید بسته می بود که حتی پیش از اغاز اکرانش، «سالن نمایشاتِ» انگلیسی‌ها معروف به «گرین روم» را از علی اتحادیه اجاره کرد و با اعمال تغییراتی آن را به یک استودیوی سینمایی تبدیل کرد. «گرین روم»، واقع در خیابان تخت جمشید، سالن نمایش فیلمِ انجمن ایران و انگلیس و محل رفت‌وآمد نیروهای انگلیسی مستقر در تهران، کارکنان سفارت و دوستداران فرهنگ انگلیس می بود («تاریخ سینمای ایران، جلد اول، جمال امید).

ورودی استودیو پارس فیلم که در محل جاری سینما عصر تازه قرار داشت 

نمایش موفق «شرمسار» و تثبیت «پارس‌فیلم»

فروش موفق «شرمسار» علتبهبود وضع مالی دکتر کوشان و انگیزه یافتن او برای ادامه فعالیتش در سینما شد. در کنار تشکیل فیلم، دکتر کوشان با همکاری علی کسمایی، که در «شرمسار» علاوه بر نوشتن فیلمنامه زیاد به او پشتیبانی رسانده می بود، نخستین شماره مجله «عالم هنر» را از ۲۲ شهریور ۱۳۳۰ در «پارس فیلم» انتشار کرد. قطار پیروزی دکتر کوشان با شدت پیش می‌رفت و به نظر می‌رسید چیزی جلودار آن نیست. اما دست سرنوشت خوابی دیگر برای دکتر کوشان و استودیو «پارس‌فیلم» دیده می بود.

گزارش مجله عالم هنر شماره ۱۷ مورخ ۱۵ تیر ۱۳۳۱ از آتش سوزی استودیو پارس فیلم 

استودیو «پارس‌فیلم» در آتش

فیلم بعدی «پارس‌فیلم»، «دزد عشق»، در مرحله آخر آماده‌سازی می بود که استودیو در اول خرداد ۱۳۳۱ دچار حریقی ویرانگر شد. مجید محسنی، بازیگر نقش اول «دزد عشق»، که در زمان وقوع آتش‌سوزی در داخل ساختمان استودیو وجود داشت، توانست مقداری بسیاری از حلقه‌های فیلم «دزد عشق» را نجات دهد، اما بخشی از فیلم در آتش سوخت. آتش از آپارات‌خانه اغاز شد و به دیگر قسمت‌های ساختمان رسید. به حرف های دکتر کوشان، موقع تماشای برداشت‌های «دزد عشق»، سیم برق اتصال می‌کند و نگاتیوها که از نیترات بودند، سریع شعله‌ور خواهد شد و آتش به سقف چوبی و دیوارهای آکوستیک، که از پارچه و مقوا بودند، می‌گیرد و همه‌چیز در عرض نیم‌ساعت خاکستر می‌شود. مجید محسنی و آپارتچی مقداری از فیلم‌ها و وسایل گران استودیو همانند دوربین و میز مونتاژ را نجات خواهند داد و در این بین هر دوشان مقداری دچار سوختگی خواهد شد.سپس از آتش‌سوزی، با این که بیمه فقط یک سوم تعهدش را ادا کرد، دکتر کوشان مصمم می بود استودیو را بازسازی کند و حتی خبر این بازسازی در شماره ۱۷ مجله «عالم هنر» هم انتشار می‌شود. اما سرنوشت این بازسازی اشکار نیست و در منبع های سینمایی اشاره‌ای به آن نشده است. دکتر کوشان استودیوی تازه «پارس‌فیلم» را در کیلومتر ۱۴ جاده کرج بین سال‌های ۱۳۳۲ تا ۱۳۳۵ تأسیس کرد.

آگهی افتتاح سینما تخت جمشید در روزنامه اطلاعات ۲۵ مهر ۱۳۳۶ 

ظهور و افول سینما «تخت جمشید»

به حرف های ایوب شهبازی، از فعالان سینما در پیش از انقلاب، هوشنگ کاوه به همراه موریس عسگر (مرتضی عسگر اوغلی) ساختمان نیمه‌متروک استودیو «پارس‌فیلم» را خرید و آن را به سینمایی شاخص برای نمایش اکران دوم فیلم‌های خوب خارجی تبدیل کرد. این سینما در ۱۴ مهر ۱۳۳۶ با نمایش فیلم «قهرمان چابک» افتتاح شد. اما انگار طالع مکانِ سینما «تخت جمشید» با آتش نوشته شده می بود. سینما «تخت جمشید» در مرداد ۱۳۵۷، در سالی که سینماهای تعداد بسیاری سوختند، آتش گرفت و سوخت.

سینما عصر تازه در سال ۱۳۷۳ 

تولد «عصر تازه» با «ظهور فاشیسم»

سال ۱۳۵۸ «عصر تازه» بازسازی شد و با نمایش فیلم «ظهور فاشیسم» ساخته فلورستانو وانچینی کار او را اغاز کرد. این سینما که تا سال‌ها تنهای سینمای سه‌سالنه سرزمین می بود، در سال‌های سپس از انقلاب برای نمایش فیلم‌های هنری همچون آثار آندری تارکوفسکی، سرگی پاراجانف، آندره وایدا و ییلماز گونی پاتوق مهم سینمادوستان و علاقه‌مندان جدی سینما به شمار می‌رفت.از زمان اغاز کرونا، این سینما تعطیل شد و دو مالکش، عبدالله علیخانی و حسین فرح‌قسمت که از تهیه‌کنندگان قدیمی سینما می باشند، اظهار کردند توانایی مالی بازسازی این سینما را ندارند و آن را برای فروش گذاشتند. سینما «عصر تازه» مِلک نیست که آن را بخرند و بکوبند و مجتمع تجاری بسازند. این مکان حاوی خاطراتی به قدمت ۷۰ سال از تلاش آدم‌هایی است که به رغم آنکه می‌توانستند از طریق فرد دیگر امرار معاش کنند، ترجیح داده بودند که با سینما روزگارشان را بگذرانند. از بین رفتن «عصر تازه»، آخر یک تاریخ است.

اوج محبوبیت سینما عصر تازه، دهه فجر ۱۳۷۲، عکس: عطا